Lokaal beleid in een notendop

Waarom is lokaal beleidswerk belangrijk? En hoe is dat georganiseerd? Op deze pagina lees je in een notendop hoe het lokale beleid werkt. Zo kan je het natuurbeleid in jouw gemeente positief en met meer slagkracht beïnvloeden.

Wil je weten wat beleidswerk inhoudt bij Natuurpunt? Hier vind je een algemene inleiding.

Wat bedoelen we met ‘lokaal’?

Lokaal =  stad of gemeente
(Deze pagina gaat niet over Europees, federaal, Vlaams of provinciaal beleid. Dat wordt opgevolgd door het Natuurpuntsecretariaat.)

‘Stad’ is een bijkomende (ere)titel voor een gemeente. Elke stad is dus een gemeente, maar niet elke gemeente is een stad. De stad Antwerpen is nog onderverdeeld in districten. Daar gaan we hier niet verder op in.

Waarom is het lokale beleidsniveau belangrijk voor de natuur?

Het Vlaamse beleidsniveau heeft een grote verantwoordelijkheid voor de natuur. Het moet wetgeving uitwerken en uitvoeren die de natuur bij ons beschermt. De Vlaamse minister voor natuur erkent natuurgebieden en voorziet middelen voor het beheer ervan. Het is ook op Vlaams beleidsniveau dat soortbeschermingsprogramma’s en wetgeving vastgelegd worden (bv. wetgeving voor de uitvoering van de betonstop).

Toch heeft ook het lokale beleidsniveau veel verantwoordelijkheden voor natuur en natuurbescherming. Als lokale afdeling en/of regionale kan je zo verschil maken voor natuur dicht bij jou. En dat zowel in natuurgebieden als erbuiten. Lokale besturen kunnen:

  • de aankoop van natuurgebied financieel of materieel steunen,
  • acties opzetten voor bepaalde soorten die in stedelijke omgeving wonen,
  • openbare ruimte natuurvriendelijk inrichten en beheren,
  • nieuwe infrastructuur natuurinclusief maken,
  • de betonstop invoeren zodat er meer open ruimte ontstaat,
  • natuurrijke klimaatmaatregelen nemen enzovoort.

Daarnaast engageert elke gemeente zich via het burgemeestersconvenant om de energie-efficiëntie en het gebruik van duurzame energiebronnen op hun grondgebied te verhogen. Ze kan ook de openbare ruimte klimaatrobuuster inrichten. Ten slotte zijn openbare besturen mee verantwoordelijk voor de waterkwaliteit: zij leggen rioleringen aan en beheren bepaalde waterlopen. Dat zijn allemaal zaken met een rechtstreekse impact op onze natuurlijke leefomgeving.

Tips

In het basismemorandum vind je inhoudelijke ideeën voor je lokale beleidswerking. We schreven dat naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in 2017.

Kan je als Natuurpunter ook politiek actief zijn? Ja, dat kan zeker, mits enkele voorwaarden. Lees daarvoor artikel 5 en bijlage 2 uit het huishoudelijk reglement. De meest recente versie van het huishoudelijk reglement vind je hier.

Hoe is het lokale beleid georganiseerd?

Gemeenteraad

Om de zes jaar worden de gemeenteraadsleden rechtstreeks verkozen door de inwoners van hun gemeente. De huidige mandaten lopen van 2018-2024. De samenstelling van de gemeenteraad weerspiegelt het politieke landschap van de gemeente. Alle (verkozen) partijen zijn vertegenwoordigd.

De politieke partijen die geen meerderheid behalen bij de verkiezingen, vaardigen geen burgemeester en/of schepenen af. Zij zijn ‘de oppositie’. De mandatarissen van een politieke partij vormen samen de fractie van die partij. Ze kiezen een fractievoorzitter die de interne afstemming organiseert.

De gemeenteraad keurt de beleidsvoorstellen goed van het college van burgemeester en schepenen en houdt toezicht op de gemeentebegroting. Ze controleert ook de werking van het college van burgemeester en schepenen en zorgt ervoor dat de gemeentelijke besluiten goed uitgevoerd worden.
Meestal wordt binnen de fracties afgesproken welke gemeenteraadsleden het beleidsthema ‘natuur’ opvolgen. Niet elke fractie zal dat beleidsthema opvolgen.

Tips

Lees regelmatig de verslagen van de gemeenteraad of ga er eens naartoe. Sommige gemeenten zenden de gemeenteraadszitting ‘live’ uit op internet en/of stellen de opnames ter beschikking. Zo kom je te weten welke gemeenteraadsleden interesse hebben in natuurthema’s.

Neem contact op met de gemeenteraadsleden die interesse blijken te hebben in natuurthema’s. Nodig hen eens uit voor een rondleiding in een natuurgebied of in je gemeente.

Hou contact met gemeenteraadsleden van zowel meerderheid als oppositie. Op sommige momenten zal je via een gemeenteraadslid van de meerderheid een vraag/voorstel op de agenda kunnen plaatsen. Op andere momenten kan het belangrijk zijn dat er een (onderbouwde) tegenreactie komt vanuit de oppositie.

Het college van burgemeester en schepenen

Het college van burgemeester en schepenen is de uitvoerende macht van de gemeente. Die groep bereidt beslissingen voor en voert ze uit. De verschillende beleidsthema’s zijn verdeeld onder de schepenen. Vaak is er één schepen bevoegd voor natuur en milieu.

Tips

Neem contact op met de schepen die bevoegd is voor natuur en nodig haar/hem uit om eens kennis te maken met de werking van je afdeling.

Zorg ervoor dat je regelmatig contact hebt met de verschillende leden van het college. Dat kan zowel informeel als formeel zijn. Bouw vertrouwen op om constructief te kunnen samenwerken.

Volgens welke procedure werkt het lokale beleid?

De Vlaamse overheid ontwikkelde de beleids- en beheercyclus (BBC) voor lokale besturen. Heb je interesse om je daarin te verdiepen? Dan vind je alle info op deze website van de Vlaamse overheid. Daar staat een inleidende nota op de BBC-cyclus. De informatie is erg technisch en niet noodzakelijk om je lokale beleidswerk vorm te geven.

Wat moet je wel weten?

Het meerjarenprogramma van je gemeente bepaalt de lijnen van het lokale beleid voor de volledige bestuursperiode. Het bestaat uit 2 delen: een strategische nota met prioritaire beleidsdoelstellingen en een financiële nota. Het meerjarenprogramma wordt goedgekeurd door de gemeenteraad, net als eventuele aanpassingen aan het meerjarenprogramma.

Het meerjarenprogramma wordt opgebouwd volgens een vast stramien: de beleidsvelden. Er is een beleidsveld ‘natuur- en milieubeheer’, maar gemeenten zijn niet verplicht dat beleidsveld in te vullen.

Geen nood als je het beleidsveld ‘natuur en milieubeheer’ niet terugvindt in het meerjarenprogramma. Verschillende andere beleidsvelden kunnen natuurgerichte acties bevatten. Bv. de beleidsvelden ‘wonen en ruimtelijke ordening’, ‘zich verplaatsen en mobiliteit’, ‘cultuur en vrije tijd’ en ‘zorg en opvang’.

Tijdens een bestuursperiode is het niet evident om nieuwe acties en/of grotere budgetten te laten vastleggen in het meerjarenprogramma. Het is vaak afhankelijk van de lokale situatie of dat kan of niet.

Wil je invloed uitoefenen op het toekomstige meerjarenprogramma? Start dan tijdens de politieke voorbereidingen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Je werk kent een hoogtepunt tijdens het eerste werkingsjaar van een nieuw bestuur.

Tips

Lees het meerjarenprogramma van jouw gemeente en markeer alle natuurgerelateerde acties met bijhorend budget. Dat overzicht biedt een goede houvast voor je gesprekken met zowel de politieke als administratieve verantwoordelijken.

Lokaal beleidswerk in een (lokaal) verkiezingsjaar

Bart van Gansbeke van Natuurpunt Gent beschreef wat je kan doen voor en tijdens een verkiezingsjaar. Hij baseerde zich daarvoor op praktijkervaring. Je vindt de tekst hieronder.
Zoek je voorbeelden van lokale memoranda? Neem een kijkje op de Natuurpuntverkiezingswebsite voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2017.

PDF icon Hoe werkt de stad - Bart Vangansbeke (369.66 KB)

Voorbeeldformats, tips en inspiratie

Wil jij samen met je gemeente natuur aankopen en soortbeschermingsacties organiseren? Daarvoor vind je hieronder voorbeelden, gebruiksklare info, tips en inspiratie.

Meer informatie

Websites met meer informatie over het lokale beleidsniveau

Interessante publicaties

Websites met meer informatie over natuur en wetgeving

Icoon - Wist je dat

Vragen?

Neem contact op met je Verenigingscoach.