Veldhovenheide

Beschrijving van het gebied

Het gebied bestaat grotendeels uit bosaanplantingen van grove den, Corsicaanse den en populier, met restanten van heide. Tot na de tweede wereldoorlog was het een heidegebied. De Ferrariskaart 1771-1778 toont een steengroeve, mogelijk voor ijzerzandsteenontginning, hoewel er geen geschreven bewijs bestaat van ontginning. Op de huidige zandvlakte bij de Fazantenweg stond een banmolen, gebouwd rond 1607, in 1864 verplaatst en afgebroken in 1959. Verder toont de Ferrariskaart een schans met schansvijver, nu bedolven onder het slibbekken Veldhoven en het Albertkanaal.  

Het gebied wordt gekenmerkt door landduintjes uit de ijstijd en had een roerige geschiedenis van afgravingen, stortplaatsen en illegale motorcross. De laatste uitlopers van ZW-NO lopende getuigenheuvels van Diestiaans ijzerzandsteen komen voor in Veldhovenheide. De 10de-eeuwse toren van de Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk in Oostham en de sokkel van de westtoren van de Sint-Lambertuskerk in Kwaadmechelen zijn gebouwd van ijzerzandsteen, maar het is niet geweten of dat plaatselijk ontgonnen werd. 

Dieren en planten

Fragmenten van droge en natte heide, vennetjes en zandvlaktes liggen verborgen tussen de
dennenaanplanten. Inheemse berken en eiken nemen open plekken in de dennenbossen weer over.

De warmere open plekjes op de heide zijn belangrijk voor bijen en wespen. Negenentwintig soorten zijn er totnutoe waargenomen. Op een warme lentedag gonst het boven de zandvlaktes van de bedrijvigheid, wanneer duizenden zandbijen hun nestholletjes verlaten, aangevuurd door de lentewarmte. Naast grijze zandbijen en zwart-rosse zandbijen zoemen ook de grote bloedbij, grote zijdebij, gehoornde metselbij en bijenwolf rond de zandvlaktes.

Meer dan 300 plantensoorten zijn waargenomen in het gebied, met als zeldzame soorten koningsvaren, dwergviltkruid, bolderik en vijfdelig kaasjeskruid. We vinden evenveel soorten paddestoelen en schimmels. Speciaal zijn het zeer zeldzame honingkleurig trechtertje, de kleine witsteelgordijnzwam en trechtermycena.

Kleine watersalamander en alpenwatersalamander tieren in de plassen en relicten vennetjes in het
zuidwestelijk deel van Veldhovenheide.

Buiten reeën en vossen worden recentelijk ook everzwijnen soms gezien in het gebied.

Natuurbeheer

Beheeractiviteiten hebben zich de voorbije jaren toegespitst op het dunnen van dennenaanplanten en het afbreken van oude weekendverblijfjes in samenwerking met de gemeente Ham. De visie voor Veldhovenheide is het ontwikkelen van een halfopen ongeperceleerd landschap, bestaande uit open bos, heide, stuifzand, nattere heide en schraalland met boom- en struikopslag.

Beheer is gericht zijn op het omvormen van naaldhoutaanplantingen naar natuurlijk eiken-berkenbos en het bestrijden van exoten zoals Amerikaanse vogelkers. Inheemse berken en eiken nemen nu reeds open plekken en kapleegtes in de dennenbossen over. Op andere plaatsen evolueren houtopslag en aanplanten naar een open heidegebied met boselementen van solitaire dennen, eiken en berken, en open duin.

Toegankelijkheid

Veldhovenheide is een populair wandel-, loop- en fietsgebied. Wandelaars kunnen 4km, 5km of 7,5 km lang genieten van stilte, mystiek en mooie natuurplekjes dankzij twee nieuwe Natuurpunt wandelroutes. Er kan ook gewandeld worden langs knooppunten. Loopomloop Ham (7km) van Sport Vlaanderen doorkruist het gebied, vertrekkend aan Sporthal ’t Vlietje.