2020, het jaar van de waarheid voor biodiversiteit

Wereldwijd staan 1 miljoen soorten op uitsterven. In Vlaanderen is 1 op 3 van de gekende soorten bedreigd, het biodiversiteitsverlies gaat sneller dan ooit. Willen we onherstelbare schade voorkomen, dan moet het in de komende tien jaar gebeuren. Dit jaar komen wetenschappers, beleidsmakers en wereldleiders bij elkaar om te bespreken hoe we de biodiversiteitscrisis een halt kunnen toeroepen. Wordt 2020 het jaar van de gemiste kans of van de grote ommekeer?

Tekst: Diemer Vercayie

Convention on biological diversity

1992 was een historisch jaar voor natuurbescherming. In Rio de Janeiro, Brazilië, ondertekende de grote meerderheid van de landen een overeenkomst om de biodiversiteit op aarde te beschermen. De ‘Convention on Biological Diversity’ (CBD) of het Biodiversiteitsverdrag was geboren. Ook 2020 kan de geschiedenisboeken ingaan als een belangrijk kantelpunt. In oktober dit jaar wordt in Kunming, China, de Biodiversiteitstop van de Verenigde Naties gehouden. Daar zal een nieuwe biodiversiteitsstrategie voor de komende tien jaar vastgelegd worden. Om goed te begrijpen waarom dit zo belangrijk is voor natuurbescherming wereldwijd én in Vlaanderen, moeten we even terug in de tijd.

In 2002 legden de landen die het Verdrag ondertekenden zich het doel op om tegen 2010 een wezenlijke vermindering van de achteruitgang van biodiversiteit te realiseren. Niet onverwacht was het biodiversiteitsverlies in 2010 nog lang niet gestopt. Op de bijeenkomst in Aichi, Japan, dat jaar werden de ambities verhoogd en werd een langetermijnvisie afgesproken: tegen 2050 moeten we biodiversiteit naar waarde schatten, behouden, herstellen en op een duurzame manier gebruiken. Er werden concrete tussentijdse doelen opgesteld tegen 2020. Ook Europa vertaalde dit naar een eigen biodiversiteitsstrategie met 7 doelen en 20 acties. 

Biodiversiteitsverlies in versnelling

Intussen is 2020 aangebroken en voelt iedereen aan dat de doelen niet bereikt zijn. Het officiële rapport van de CBD en het Vlaamse Natuurrapport worden pas dit voorjaar verwacht. Toch geven tussentijdse rapporten al aan dat, ondanks vorderingen, de trend nog steeds negatief is. Het lijvige verslag van IPBES, het wetenschappelijk orgaan over biodiversiteit van de Verenigde Naties, gepubliceerd in mei vorig jaar, waarschuwt dat 25% van de gekende soorten bedreigd is en 1 miljoen soorten op uitsterven staan. “Zonder ingrijpende actie zal het verdwijnen van soorten nog versnellen en die verdwijnsnelheid is nu al tientallen tot honderden keren hoger dan het gemiddelde van de afgelopen tien miljoen jaar.”

In Vlaanderen worden per soortgroep Rode Lijsten opgemaakt om na te gaan in hoeverre de gekende soorten bedreigd zijn. Daaruit blijkt dat 7% van de soorten die hier voorkwamen uitgestorven zijn en 30% van de soorten ook die richting uitgaan. Wat de Europees beschermde natuur in onze regio betreft is het ondanks lichte vorderingen nog slechter gesteld. 86% van de habitats en 42% van de soorten bevinden zich in ‘zeer ongunstige staat’. De komende jaren zijn beslissend voor het behoud van de biodiversiteit. We moeten in de komende 10 jaar de neerwaartse trend keren.

Dit besef én de wetenschap dat de vrijwillige afspraken in de vorige biodiversiteitsstrategieën gefaald hebben, zorgen voor een koortsachtige, wereldwijde zoektocht naar doelen en werkwijzen voor de biodiversiteitsstrategie 2030. Het Aichi doel dat het best gewerkt heeft is de doelstelling om 17% van het landoppervlak te reserveren voor natuur. Daarom wordt op dit doel verder geborduurd. Willen we het merendeel van de biodiversiteit behouden dan moeten we 30 tot 70% van het wereldoppervlak (land en zee) reserveren voor natuur. 

Maak doelen wettelijk bindend

In januari verscheen de eerste ontwerpversie van de 2030 strategie. Het doel om 30% van de oppervlakte te reserveren voor natuur werd daarin al opgenomen. Ook het Europees Parlement maande de Europese Commissie al aan om in haar eigen Green Deal en Europese biodiversiteitsstrategie het 30% doel op te nemen. Daarbij is het natuurlijk belangrijk dat niet enkel de economisch minder rendabele gronden beschermd worden, maar dat prioriteit gegeven wordt aan de gebieden met de grootste biodiversiteit. Ook de grote externe bedreigingen zoals klimaatverandering of stikstofdepositie (voor de Vlaamse context) moeten een halt toegeroepen worden, anders blijft in de beschermde gebieden de natuur achteruitgaan. Natuurbeschermingsorganisaties en het Europees Parlement pleiten ervoor dat de doelen dit keer wettelijk bindend worden. In alle beleidsdomeinen, dus ook bij landbouw of economie moet rekening gehouden worden met het behoud van biodiversiteit. Bovendien moet het budget voor de aanpak van de biodiversiteitscrisis de ware ernst van de problematiek reflecteren.