De natuur in Vlaanderen anno 2017: het gaat goed en het gaat ook slecht
Natuurjaar 2017 zal de boeken ingaan als het jaar van de grote droogte en de rode cijfers voor landbouwvogels. Maar het werd ook het jaar van de Otter, de Raaf en de langste beverdam. Een terugblik op 365 dagen vol hoogtes en laagtes in het natuurnieuws.
Anno 2017 heeft het natuurnieuws een gespleten persoonlijkheid: het gaat goed en het gaat ook slecht. Soorten die zich gemakkelijk aanpassen aan het samenleven met de mens, doen het beter. Vossen heroveren steden, everzwijnen zorgen voor de nodige uitdagingen in Vlaanderen, bevers bouwden een dam van 35 meter lang en exotische soorten als de nijlgans en de Canadese gans zijn alomtegenwoordig.
De echte specialisten, zoals de Waterspitsmuis die alleen in het zuiverste water leeft, vlindersoorten die alleen op heel schrale grond voorkomen, of het Korhoen, dat een uitgestrekte onverstoorde heide nodig heeft, gaan achteruit of zijn helemaal verdwenen.
In een veranderend klimaat
Kurkdroog was het, tijdens de eerste helft van 2017. Exact een jaar na het natste voorjaar sinds het begin van de metingen, volgt extreme droogte. Door de verandering van ons klimaat stapelen we de records op. De droogte en de bijhorende problemen voor drinkwatervoorziening en landbouw, maken duidelijk dat we moeten inzetten op open ruimte om het water na regenval vast te houden.
Het was ook opvallend zonnig in de eerste jaarhelft. Gevolg: een vroeg en goed vlindervoorjaar, met extra generaties bij enkele soorten. Door die vroege piek zat het vliegseizoen er tijdens het nationaal vlindertelweekend dan weer al op voor enkele soorten. Ook bij vuurvliegjes begon het vliegseizoen twee weken vroeger dan anders onder invloed van het warme lenteweer.
Het afgelopen jaar werden door dat warme weer ook weer heel wat Zuiderse soorten gespot: Slangenarenden (8 stuks boven het Groot Schietveld in Brecht), een zeldzame Braamparelmoervlinder in het Grote Netewoud. Ook de exotische Buxusmot, een nachtvlindertje dat ooit per ongeluk ingevoerd werd door een tuincentrum, neemt een hoge vlucht dankzij die hete zomers en wordt intussen gesignaleerd bij 50 % van de buxusbezitters. De strijd aanbinden met het motje is onbegonnen werk. Maar voor de gedupeerde eigenaars is dit tegelijk een kans om de tuin op een natuurlijkere manier in te richten.
Onheil
In de zomer 2017 bereikten ons van over het hele land onheilsberichten over verzwakte Merels, die het slachtoffer werden van het Usutu-virus. De ziekte wordt via muggen overgedragen. Voorlopig lijken de wintermerels (die uit het hoge noorden komen) nog gespaard. Ook onheilspellend was het nieuws over de ziekte die de Es teistert en de ontdekking van het eerste nest van de Aziatische hoornaar in Poperinge, een Aziatische wespensoort die het gemunt heeft op de inheemse bijen.
Het jaarlijkse natuurindicatorenrapport van het INBO schetst dan weer een zorgwekkend beeld over typische landbouwvogels als de Patrijs en de Ringmus. Die zijn de laatste jaren in vrije val.
Bijzondere waarnemingen
Via het citizen science-project www.waarnemingen.be liepen heel wat bijzondere waarnemingen binnen. Een Groenlandse walvis zwom voor het eerst voor onze kust, in Bazel werd een merkwaardige albino-eekhoorn gezien. Ook nog het vermelden waard: de eerste Groene bijeneter voor ons land, de eerste Wenkbrauwalbatros voor de kust en de eerste Langstaartklauwier in het Zwin. In het najaar viel dan weer de invasie van noordelijke en centraal-Europese vogelsoorten als Appelvinken, Zwarte mezen, Grote kruisbekken en Grote barmsijzen op. Reden: een prangend zadengebrek in hun normale overwintergebieden.
Met de nieuwe app Obsidentify heeft waarnemingen.be er een staaltje technologisch vernuft bij: op basis van een foto weet de app welk insect je voor je hebt.
Jaar van hoop
2017 bracht ook heel wat hoopgevend nieuws uit de natuur: het jarenlange natuurherstel door vrijwilligers werpt z’n vruchten af. Zo is er opnieuw een grote broedkolonie van de majestueuze Lepelaar na natuurherstel in De Blankaart (bij Diksmuide), plant de Otter zich weer voort in Scheldevallei, met dank aan natuurlijke oevers en rivieren vol vis, en maakt de Raaf een comeback in enkele aaneengesloten bosgebieden Vlaanderen. Dankzij overleg met de industrie werd het leefgebied van de bijzondere Lentevuurspin, de Kommavlinder, de Klapekster en Gladde slang gered in Lommel.
Tekst: Hendrik Moeremans, Natuurpunt
