Hoe kan het natuurbeleid verder na de verkiezingen?
De laatste maanden werd voor iedereen duidelijk dat klimaat- en natuurbeleid hand in hand moeten gaan met sociaal en economisch beleid. We kunnen de natuur niet redden, de klimaatopwarming niet stoppen, als we geen eerlijk gesprek voeren over de lusten en de lasten. Het dwingt ons om over onze muurtjes te kijken naar minder evidente partners en thema’s.
In onze natuurbubbel blijven zitten is geen optie meer. De grenzen vervagen en het landschap wordt diffuser. Dat blijkt duidelijk uit het natuurbeleid dat de voorbije jaren op verschillende fronten vastliep: het Europees natuurbeleid, het landbouwbeleid, de waterkwaliteit en de betonstop.
Urgentie versus draagvlak
Het gaat slecht met de biodiversiteit en het klimaat. Elke toonaangevende studie van de laatste jaren vertelt hetzelfde verhaal: de vijfde impactanalyse over klimaatverandering het IPCC, de eerste globale analyse van onze biodiversiteit van het IPBES, het living planet rapport van WWF, de evaluatie van de Europese Biodiversiteitsstrategie 2020. We moeten ingrijpen, en wel nu. No time to waste.
De mensen in de natuurbubbel laten er soms hun slaap voor: Hoe kunnen we snel en ingrijpende maatregelen nemen als niet iedereen overtuigd is van het belang van deze maatregelen? Hoe kunnen we verder als mensen de impact van deze maatregelen vrezen op hun inkomen en hun levensstandaard? “Als we iedereen mee willen krijgen, gaan we te traag”, hoor ik vaak.
De politiek staat bij de regeringsvorming voor dezelfde moeilijke vraag: hoe nemen we iedereen mee in een sterker natuur- en klimaatbeleid en hoe zorgen we toch voor een kwaliteitsvol beleid waarmee we doelen halen? Hoe krijg je voldoende draagvlak voor de lusten én de lasten van natuur- en klimaatmaatregelen? Hoe zorgen we bijvoorbeeld voor meer natuur in landbouwgebied als landbouwers het moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen?
Iedereen moet mee in het verhaal
We hebben eigenlijk geen keus. Iedereen moet mee in bad. Europa werkt momenteel aan een vervolg op de Biodiversiteitsstrategie 2020. In de ontwerpdocumenten staat het mainstreamen van natuur en biodiversiteit in andere beleidsdomeinen als een belangrijk speerpunt. Ook het Klimaatpanel benadrukte dat alle beleidsdomeinen moeten samenwerken rond klimaat als we ergens willen geraken.
Dat staat in schril contrast met de huidige realiteit. Zo bleek vorige legislatuur dat er criteria voor duurzaam natuurbeheer werden uitgewerkt binnen het energiebeleid voor biomassa, terwijl er al criteria bestonden in het natuurbeleid. Zo wordt bij het uitbouwen van hernieuwbare energie de natuurwetgeving al te vaak met de voeten getreden. En zelfs het recent goedgekeurde Vizier 2030, de basis voor het Vlaamse duurzaamheidsbeleid, vertoonde uitgesproken tekortkomingen op vlak van afstemming en integratie tussen beleidsdomeinen.
Het lijkt systematisch zeer moeilijk om mensen en instanties te laten samenwerken met andere mensen en instanties van andere beleidsdomeinen en disciplines. Onze governance is er bijvoorbeeld niet op voorzien, volgens het Klimaatrapport dat het klimaatpanel op vraag van Youth for Climate schreef. Een oplossing kan, volgens bepaalde partners van de Minaraad, zijn om het duurzaamheidsbeleid te verankeren in het bestuursdecreet zodat dit langetermijnbeleid op een betere manier vormgegeven en uitgevoerd zou worden.
Klimaatbeleid als het ultieme voorbeeld
Het klimaatbeleid is bij uitstek een transversaal thema. Het raakt iedereen en elk beleidsdomein.
Tine Hens somt in haar recent opiniestuk in Mo de vier sleutels ook op voor een sterker klimaatbeleid. De betonstop (of betonshift). Energietransitie. Mobiliteitstransitie. En de landbouwomslag. Persoonlijk voeg ik daar nog graag het kwaliteitsvol invullen van de open ruimte aan toe. Zoals ook aangetoond door het beton- en klimaatrapport van Natuurpunt moeten we niet alleen open ruimte behouden, maar ook goed nadenken over wat we doen met deze open ruimte. Het aanleggen van een groot gazon, het planten van een biodivers bos of het creëren van een wetland, heeft een andere impact op de biodiversiteits- en de klimaatverandering.
Vanuit ons perspectief is samenwerken met natuur en natuurorganisaties het leitmotiv voor klimaatuitdagingen. Het is kostenefficiënt, duurzaam én het creëert win-wins. Zo zijn onze sigmagebieden niet alleen een grote waterbuffer, maar zijn ze een hotspot voor biodiversiteit en een natuurrijke oase van rust voor wandelaars en fietsers. Een natuurlijke kustverdediging, riviervalleien als watersponsen en herstel van wetlands om klimaatopwarming tegen te gaan: het zijn maar enkele voorbeelden waar de volgende regering het principe van samenwerken met natuur kan vertalen naar concrete acties.
Hoe: bruggen bouwen
Maar zoals ook Tine Hens in haar opiniestuk zegt: wat we moeten doen is duidelijk voor iedereen, maar hoe we er moeten geraken niet. Het kader en de maatregelen ontbreken.
Natuurpunt stelt in haar Memorandum voor de Vlaamse Verkiezingen een deel van dit kader voor. Met meer dan 80 voorstellen leggen we de basis voor een sterker natuur- en klimaatbeleid in de volgende legislatuur. Daarbij blijven we niet op ons eiland, maar bouwen we bruggen naar andere beleidsdomeinen, zetten we in op nieuwe maatschappelijke tendensen en leggen we sterke sociale en economische accenten.
Zo vragen we een heroriëntatie van het VLIF om een afbouw van de veestapel te ondersteunen en het verdere betoneren van de open ruimte tegen te gaan. We vragen om via het gemeentefonds meer stimulansen te voorzien voor natuur en klimaat. We pleiten ervoor om natuurbeheerders als volwaardige partners te zien om een netwerk van grote verbonden natuurgebieden aan te leggen in Vlaanderen. We stellen maatregelen voor om de toegankelijkheid van natuurgebieden te vergroten in samenspraak met jeugdorganisaties en andere middenveldorganisaties. We vragen om te investeren in een groene omgeving nabij kwetsbare bestemmingen, en een natuur- en gezondheidsfonds op te richten om bijvoorbeeld ecologische zorgtuinen, biowalks en activiteiten in het groen voor kwetsbare groepen op te richten.
We vragen ook erkenning voor citizen science projecten en pleiten voor meer inspraak voor burgers. We erkennen het belang van aangepast werk voor langdurig werklozen en vragen het zogenaamde “doelgroepenbeleid” te versterken. We vragen om in te zetten op een toekomstgerichte beroepsvisserij die onze waardevolle zeenatuur beschermt in plaats van afbreekt.
Natuurpunt wil de komende jaren ook zelf bruggen bouwen. Zo zetten we het Reconnect Farmers to Nature project verder en zouden we graag de allereerste gezinsdag plannen samen met sociale partners. Ook het Netwerk Natuur en Gezondheid, waar Natuurpunt deel van uitmaakt, verwelkomde deze week haar 40ste partner: een sterk signaal voor meer beleid rond natuur en gezondheid.
Het één kan niet zonder het ander
Velen geven aan dat het anders moet. Natuurpunt vraagt om dit signaal ernstig te nemen en verwacht een sterk natuur- en klimaatbeleid van onze volgende regering. Dat kan perfect samengaan met een sterk sociaal en economisch beleid. Sterker zelfs: het één kan niet zonder het ander.
Anke Geeraerts
