Natuur in het hart van het herstel

De Lente van 2020. Waarin we de vogels beter hoorden fluiten. Waarin natuurgebieden toevluchtsoorden werden voor coronawandelaars. Waarin de vraag naar meer buurtnatuur luider klonk dan ooit. Maar wat na corona? Vallen we terug op afgebakende natuurgebieden in een über-economie die verder raast zoals voorheen? Of kiezen we resoluut voor een nieuwe visie die samenleving, ecologie en economie sterker verbindt?

Europese en nationale overheden beloven zoveel middelen te voorzien als nodig om de economie na de crisis uit het slop te trekken. Zo’n relanceplan is een unieke kans om versneld de transitie in te zetten naar een duurzame toekomst voor de mensen, de economie en de planeet.  

 Uit Natuur.blad 2020-02

Voor onze eigen gezondheid

Natuur is essentieel voor onze fysieke en mentale gezondheid. Van zingende vogels en ontluikende bloemen fleuren we op. Studies bewijzen al langer dat regelmatig verpozen in de natuur de kans op burn-out drastisch verlaagt. Door de semi-lockdown zijn we de lokale natuur opnieuw naar waarde gaan schatten. Om te ontsnappen uit ons kot en aan ons digitale leven trokken we massaal naar de schaarse natuur dichtbij. Uit het corona-natuuronderzoek van UA bleek 60% dat vaker te doen dan voor de crisis. Onze florerende hashtags #tijdvoornatuur en #buurtnatuur onderstreepten het belang van – en het gebrek aan – natuur op wandelafstand

Voor een gezonde economie

Een gezond leefmilieu is de basis voor een gezonde economie en omgekeerd. Gezonde ecosystemen leveren diensten die essentieel zijn voor de hele economie. Dat doen ze goedkoper en efficiënter dan kunstmatige systemen. Ze leveren voedsel, grondstoffen, water en zuurstof. Ze leggen koolstof vast, regelen het klimaat, zuiveren lucht en water, zorgen voor bevruchting, en beschermen tegen ziektes en overstromingen. Bij gebrek aan ‘ecosysteemdiensten’ wordt economische productie moeilijk of lopen maatschappelijke kosten snel op.

Voor een gezonde natuur

Het steeds verder doordringen in natuurlijke biotopen voor voedselproductie, transport en woongelegenheid leidt tot gigantisch soortenverlies. Door corona werd de internationale top rond biodiversiteit in China uitgesteld. Zo wordt 2020 helaas niet echt het jaar van de biodiversiteit. De alarmbellen van onze planeet klinken daarmee niet zachter, integendeel. 1 miljoen planten en dieren staan op de rand van uitsterven. De huidige crisis is het momentum om een versnelling hoger te schakelen. Ook de natuur verdient het om zwaarder mee te tellen in de besluitvorming. We zien drie krachtlijnen voor een duurzame relance met een meer centrale plaats voor de natuur.

1. Zet de Green Deal door

De Green Deal is het allesomvattende plan dat Europa naar klimaatneutraliteit moet brengen in 2050. Een complete omwenteling van een vervuilende economie gebaseerd op fossiele brandstoffen, naar een duurzame economie en samenleving. Net als al onze buurlanden moet België die Deal steunen. Ook – nee, zeker – nu die versterkt wordt met de ‘Biodiversity Strategy’ en de ‘Farm to Fork-strategie’. Die zetten respectievelijk in op een gezonde natuur en op de productie van gezond voedsel in een duurzamer landbouwmodel.

Overheden staan voor een cruciale keuze: vervuilende industrieën verplichten om vol te kiezen voor duurzame transitie, of ze laten terugplooien op hun koolstofintensieve activiteiten voor een economische quick fix. Een herstelplan dat enkel de oude economie nieuw leven inblaast, zou een gemiste kans zijn. De miljarden euro’s steun moeten gekoppeld worden aan duurzame voorwaarden, in lijn met de Green Deal.

2. Zoek ‘nature based solutions’

Als we een robuuster post-corona Europa willen, moeten we meer investeren in natuurgebaseerde oplossingen. Ze zijn kostenefficiënt, duurzaam én creëren win-wins. Onze Sigmagebieden zijn een sterk voorbeeld. Ze beschermen ons tegen overstromingen, maar dienen tegelijkertijd als waterbuffers in tijden van droogte en zijn een hotspot voor planten en dieren én voor wandelaars en fietsers. Ook de stijging van de zeespiegel vangen we best op met een natuurlijk kustecosysteem van duinen, zandbanken en schorren. Dat is goedkoper en efficiënter dan een zoveelste verhoging van de dijken en tijdelijke strandophoping.

De duurzame toekomst van de landbouw ligt eveneens in natuurlijke oplossingen. De lockdown deed mensen de voordelen ontdekken van korteketenlandbouw. Een natuurvriendelijke, circulaire en grondgebonden landbouw, blijkt nu belangrijker dan ooit. De formule waarbij boeren naast groenten en vlees ook een portie natuurbeleving aanbieden, slaat nu al aan. Dat verdienmodel wordt nog sterker als de graslanden ook ingezet worden voor ‘carbon farming’, waarbij koolstof wordt opgeslagen in de bodem, om die te verbeteren en CO2 uit de lucht te halen.

3. Herteken het natuurlijke landschap

De voorbije halve eeuw is het Vlaamse landschap explosief veranderd. We zijn steeds verder doorgedrongen in de natuurlijke biotopen, met dramatische gevolgen voor de natuur. Die tendens moeten we nu versneld een halt toeroepen. De betonsnelheid van 6 hectare per dag moet drastisch omlaag, zoals het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen stelt. Meer nog, we moeten gaan ontharden.

Kunnen we ons Vlaamse landschap opnieuw hertekenen, in positieve zin dan? Zeker, en wel om de sociale, economische en ethische redenen die hierboven werden aangehaald. We moeten blijven bouwen aan groenblauwe netwerken van de kust tot de Voerstreek, die alle natuurgebieden van het Zwin tot het Zoniënwoud en de Kalmthoutse heide met elkaar verbinden, die doordringen tot in de steden en landbouwgebieden doorkruisen. En laat die verbinding niet ophouden bij de grenzen. Vlaanderen is geen eiland.