Opinie - Zolang de Noordzeenatuur slecht beschermd is, staat blauwe economie op losse schroeven

Wim Dirckx

25 januari 2021

De natuur in het Belgisch deel van de Noordzee is ronduit slecht beschermd: enkel papieren bescherming, nauwelijks maatregelen of acties op zee, verstorende praktijken als bodemberoerende visserij en zandwinning in kwetsbare zones blijven bestaan, de ruimtelijke ordening op zee loopt mank en ondertussen komen er almaar meer economische activiteiten bij. Pas wanneer de natuur op zee goed beschermd is, zal de ontwikkeling van de blauwe economie weer vaart kunnen maken.

Bestaat er dan geen natuurwetgeving in het Belgisch deel van de Noordzee? Toch wel. Ook de strikte Europese habitat- en vogelrichtlijnen zijn van kracht in ons stuk van de Noordzee. Vijf natuurgebieden op zee zijn bovendien aangeduid als Natura 2000-gebied, waar de strengste natuurwetgeving geldt. Hoe komt het dan dat de biodiversiteit op zee nauwelijks beschermd wordt?

Verouderde federale wetgeving

Onze federale 'wet marien milieu' is niet in overeenstemming met de geldende Europese natuurwetgeving. Voor alle projecten in Natura 2000-gebieden moet vooraf onderzocht worden welke effecten ze hebben op die natuur. Maar de wet marien milieu maakt hierop een uitzondering voor visserij, baggeren, scheepvaart, militaire activiteiten en recreatie. Voor heel wat activiteiten, dus.

Gevolg: activiteiten worden gemakkelijker toegestaan en het wordt razend druk op de Noordzee. En nog een gevolg: niemand heeft nog een zicht op de totale impact op de natuur in deze -op papier- strikt beschermde zones. Nochtans is er genoeg reden tot ongerustheid: de kwaliteit van onze natuurgebieden op zee is ver ondermaats. Gelukkig ligt de wet marien milieu momenteel ter evaluatie bij de federale administratie. Een kans om dit juridisch hiaat eindelijk aan te pakken.

Ruimtelijke verrommeling op zee

Een ander probleem kennen we maar al te goed vanop land: ruimtelijke wanorde. Nu steeds meer nieuwe activiteiten een plaats opeisen in ons klein stukje Noordzee zoals aquacultuur en bestaande activiteiten zoals zandwinning willen uitbreiden, is het belang van verstandige planning moeilijk te overschatten.

Op dat vlak miste de toenmalige minister van de Noordzee een kans om onze Noordzeenatuur een solide bescherming te geven. In het vorig jaar goedgekeurde 'marien ruimtelijk plan', werd vooral de kaart van de blauwe economie getrokken. De extra ruimte voor nieuwe activiteiten werd gecreëerd vlak naast of zelfs middenin de Natura 2000-gebieden. Alsof je vandaag nieuwe autosnelwegen zou aanleggen, vlak naast of zelfs in een topnatuurgebied als de Kalmthoutse heide. Als natuur- en milieubeweging hebben we toen herhaaldelijk aan de alarmbel getrokken.

Blauwe economie op losse schroeven

Dat de natuurwetgeving alleen op papier lijkt te bestaan, is trouwens niet alleen een drama voor de natuur. Ook voor ondernemers op zee, de zogeheten blauwe economie, schept dit grote juridische onzekerheid.

Dat werd pijnlijk duidelijk in het dossier van zeeboerderij Westdiep in Nieuwpoort. Het bedrijf Codevco V BV was de eerste die op basis van het marien ruimtelijk plan een aanvraag indiende om in een van de projectzones een grootschalig aquacultuurproject, zeeboerderij 'Westdiep' op te zetten. Tijdens het openbaar onderzoek hebben we onze bezwaren geuit en hebben we de beleidsmakers nogmaals gewaarschuwd voor de juridische onzekerheid waartoe deze aanpak zou leiden. Helaas zonder resultaat. Ook al is de natuur- en milieubeweging zeker niet gekant tegen de activiteit op zich, we kunnen niet anders dan hiermee naar de Raad van State te trekken.

De natuur- en milieubeweging is -voor alle duidelijkheid- niet tegen aquacultuur. Aquacultuur die gebaseerd is op inheemse soorten en geen extra voedingsstoffen nodig heeft, zoals bijvoorbeeld mosselkweek, is niet per se slecht voor de natuur en het milieu. Het probleem zit vooral in de gekozen locatie: met de komst van Westdiep zou voor een zoveelste keer geknabbeld worden aan de weinige rustgebieden van de natuur op een almaar drukkere Noordzee.

Degelijke natuurbescherming kan economie en natuur verzoenen

Zolang natuurbescherming in de Noordzee niet in de praktijk wordt omgezet, moeten we als natuur- en milieubeweging in de bres springen en juridische acties ondernemen.

Het is een weg die we als natuurbeschermers liever niet bewandelen. Natuurbescherming en economische ontwikkeling zijn allebei nodig. Daarom roepen we op om, niet morgen maar vandaag nog, werk te maken van natuurbescherming op zee en er ook voor te zorgen dat initiatieven zoals een zeeboerderij, een plaats kunnen krijgen op zee, buiten de Natura 2000-gebieden.

Dit opiniestuk is geschreven door Krien Hansen (Natuurpunt), Erik Grietens (Bond Beter Leefmilieu), Mathieu Soete (Greenpeace) en Sarah Vanden Eede (WWF).