Everzwijn

Het wild zwijn staat voor woeste natuur in Vlaanderen. Samenleven met de wilde voorouder van het huisvarken wordt de uitdaging.

Hoe kan je het wild zwijn herkennen?

• groot, krachtig, massief hoefdier
• ruwe, lichtgrijs-roodbruine tot grijs-zwarte, borstelige vacht
• biggen hebben een geelbruin gestreepte vacht (pyama)
• mannetjes hebben een paar stevige, tot slagtanden uitgegroeide hoektanden
• snuit eindigt in platte, schijfvormige neus

Wat eet het wild zwijn?

Wilde zwijnen zijn alleseters (omnivoor). Ze moeten het vooral hebben van relatief gemakkelijk verteerbaar voedsel. Ze eten voornamelijk hoogwaardig plantaardig voedsel, zoals eikels, beukennoten, kastanjes, wortelen, bladeren van wilde planten en landbouwgewassen (maïs, knollen, bieten). In goede mastjaren bestaat hun dieet voor 70 tot 80% uit beukennoten en eikels. In zo’n jaren eet een mannetjes zwijn bijna 2 kg eikels per dag. Afhankelijk van het seizoen en het voedselaanbod wordt het dieet aangevuld met dierlijk voedsel zoals in de bodem of in dood hout levende larven, regenwormen, kleine knaagdieren, konijnen, aas, naaktslakken, amfibieën en truffels.

Waar leeft het wild zwijn?

• Het wild zwijn leeft voornamelijk in vochtige tot natte loofbossen (met eik, beuk, es en els) maar komt ook voor in oudere naaldbossen met dichte ondergroei, struwelen en zelfs in rietvelden en moerassen.
• Verspreidingskaart van het wild zwijn

Hoe plant het wild zwijn zich voort?

Mannetjes (keilers of beren) en vrouwtjes (zeugen of baggen) ontmoeten elkaar in de paartijd (de bronst of beentijd). Die valt in de herfst. De conditie van een dier bepaalt of het meedoet aan de voortplanting. Zeugen doen mee aan de voortplanting vanaf een gewicht van 25 à 30 kg. Tijdens de bronst leveren de keilers felle gevechten om de berige zeugen. Na de paring en een draagtijd van 110 à 120 dagen worden de jongen geboren, meestal in maart. Een worp bestaat gemiddeld uit zes biggen. De jongen worden geboren in een door de moeder aangelegd nest (de ketel). In dit nest blijven ze samen met hun moeder de eerste week van hun leven. Na een week sluiten moeder en jongen zich weer aan bij de oorspronkelijke groep.

Hoe krijg je het wild zwijn te zien?

Overdag houden wilde zwijnen zich doorgaans schuil in hun nest (leger), dat zich meestal in dichte dekking bevindt. De aanwezigheid van wilde zwijnen kan best worden vastgesteld aan de hand van loopsporen, zoelplekken waar ze hun modderbad nemen, schuurbomen, wroetsporen en uitwerpselen. Om de wilde zwijnen zelf te zien, ga je best in de schemering of ’s nachts op pad. Wilde zwijnen zijn schuw en horen goed. Stil en lang wachten in de buurt van sporen is dan ook de beste techniek om een wild zwijn te spotten.

Weetjes over het wild zwijn

• Zwijnen zijn sociale dieren en leven grotendeels in groepen: de rottes. Een rotte bestaat uit een aantal volwassen zeugen, jongen (de frislingen) en tweejarige dieren (de overlopers). Een rotte kan bestaan uit enkele tientallen dieren.
• De haren van een wild zwijn worden vaak gebruikt voor verfkwasten.
• In de christelijke iconografie staat het wild zwijn voor wellust.
• Wilde zwijnen nemen regelmatig een modderbad (een zoel) om hun huid en vacht in een goede conditie te houden. Het laagje modder dat na het bad op de huid blijft zitten, wordt verwijderd door tegen bomen aan te schuren. Met de modder worden ook parasieten verwijderd. De schuurbomen staan vlakbij de zoelplaatsen, zijn 50 à 60 cm boven de grond afgeschuurd en door het veelvuldig gebruik verkleurd en gepolijst.
• De hele lichaamsbouw maakt de indruk van een wig. Die wigvorm maakt bewegen in een dicht bos gemakkelijker. Ze is ook een mogelijke verklaring voor de naam voor mannelijke zwijnen (keilers). Het Duitse woord voor wig is namelijk ‘keil’.
• Wilde zwijnen zijn de favoriete hap van Asterix en Obelix.
• Louise (° 5 juli 1984 - † 18 april 1998) was een wild zwijn dat door de politie in Niedersachsen werd gebruikt om drugs en explosieven op te sporen. Ze werd wereldberoemd en verscheen in 70 televisie- en radioprogramma’s, zowel in Duitsland, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten als Japan en Australië. De opleiding tot drugsvarken leverde heel wat nieuwe inzichten op over de reukzin en het leervermogen van wilde zwijnen en Louise verscheen dan ook in een aantal wetenschappelijke publicaties.

Overlast met het wild zwijn vermijden?

Wilde zwijnen zoeken regelmatig voedsel in landbouwgebieden. Hierdoor kunnen ze economische schade aan landbouwgewassen veroorzaken. Gewasschade kan ontstaan door vraat, wroeten, liggen, rollen, krabben en vertrappen. De meeste schade komt voor bij aardappelen, grasland (omwoelen), maïs en graan. Enkel het plaatsen van een degelijk zwijnenraster (110 cm hoog raster van betongaas) of schrikdraad omheen de teelten kan de overlast verhinderen. De maatregel is echter praktisch niet altijd uitvoerbaar. Het succes van alle andere afweermiddelen (op basis van geur of geluid) is doorgaans maar van korte duur (wilde zwijnen leren snel). In een aantal gevallen zal, na overleg met alle betrokken actoren (landbouwsector, wildbeheerseenheden, Agentschap voor Natuur en Bos, natuurverenigingen), populatiebeheer nodig zijn.

Ook naar het verkeer toe kunnen wilde zwijnen voor problemen zorgen (aanrijdingen). Snelwegen die het leefgebied van wilde zwijnen doorsnijden zijn tegenwoordig meestal uitgerasterd opdat zwijnen en snelverkeer gescheiden zouden blijven. In toenemende mate wordt dit uitrasteren gecombineerd met de aanleg van ecoducten zodat populaties niet van elkaar worden afgescheiden. Die goed werkende oplossingen worden echter niet of nauwelijks voorzien op provinciale en lokale wegen. Aanrijdingen zijn het gevolg. De meeste aanrijdingen vinden plaats in de schemering en het duister. Er zijn nauwelijks aanrijdingen overdag. Maatregelen als waarschuwingsborden, wildspiegels, reflectoren en geur- of akoestische gordijnen hebben niet het gewenste effect. Enkele door snelheidsbeperkingen en het periodiek afsluiten van wegen (bv. tussen 22u - 24u en tussen 6u - 8u) kan het aantal aanrijdingen met wilde zwijnen significant worden verlaagd.

Wat kan jij doen voor het wild zwijn?

Het wild zwijn wordt op steeds meer plaatsen in Vlaanderen gemeld. In sommige gebieden werden wilde zwijnen illegaal uitgezet, in andere vestigden ze zich spontaan. Om de opmars van het wild zwijn in Vlaanderen zo goed mogelijk te documenteren, vraagt Natuurpunt om elke waarneming (zowel van de beesten zelf als van sporen) in te voeren op www.waarnemingen.be.

Natuurpunt en het wild zwijn

Natuurpunt vindt dat het beleid inzake het everzwijn moet vertrekken van een reële discussie over (on)aanvaardbare schade, eerder dan van een theoretische discussie over waar everzwijnen wel/niet mogen voorkomen. Ervaringen uit het buitenland leren dat wilde zwijnen op termijn overal geraken: de zogeheten nulstand (gebieden waar geen wilde zwijnen mogen komen) is een utopie. Natuurpunt vraagt om de discussie te voeren over welk niveau van schade of overlast maatschappelijk aanvaardbaar is en het beleid hierop vervolgens af te stemmen en bij te sturen. Natuurpunt stelt vast dat er momenteel geen goede schaderegeling beschikbaar is. Zowel de schadelijder als de jachtrechthouder zitten met grote onzekerheden in geval van schade. Natuurpunt vraagt daarom dat een regeling wordt uitgewerkt die juridische zekerheid biedt voor alle betrokkenen. Zo’n regeling moet ertoe leiden dat landbouwers vergoed worden voor schade. De vergoeding kan voor Natuurpunt enkel worden uitgekeerd indien de landbouwer maatregelen heeft genomen of inspanningen heeft geleverd om de schade te voorkomen.

Publicaties en nieuwsberichten van Natuurpunt over everzwijn

• 2018.04.21 Wat te doen bij aanrijding met groot wild
• 2018.03.02 Geen junkfood voor stadseverzwijnen
• 2017.11.10 Hoe everzwijnen een plaats kunnen krijgen in Vlaanderen
• 2017.07.07 Waarom everzwijnen uitzonderlijk in de aanval kunnen gaan
• 2016.11.22 Komt er nog ernstig beheerplan voor everzwijn?
• 2013.04.20 Waarom de ongebreidelde jacht op everzwijnen zijn doel zal missen
• 2012.10.28 De everzwijnen moeten blijven