Boerderij

De educatieve Natuurboerderij in de Vlaamse Ardennen

Natuurpunt en Werkgroep Bos t'Ename passen de bestaande boerderij van het Bos t'Ename aan naar een volwaardige educatieve natuurboerderij. Hier zullen elke dag meerdere groepen belevend en experimenterend leren over natuur, bos- en landbouw.

Ons doel is kruisbestuiving tussen diverse doelgroepen, organisaties en sectoren. Naast ons eigen aanbod aan natuureducatie zal een brede waaier aan culturele, sociale en jongerenorganisaties mede-eigenaarschap hebben over educatie op de natuurboerderij. We zullen samen functioneren in een open netwerk. De natuurboerderij zal een broedplek zijn voor groene innovatie, een inspirerende, streekeigen, toekomstgerichte en in alle opzichten duurzame plek. Ambacht, erfgoed en natuur komen hier samen.

Dit worden de 7 pijlers van de natuurboerderij Bos t’Ename: 

1. Een toekomst voor kansengroepen in natuur en landbouw

We brengen nu al veel mensen in contact met het leven in de natuur en op een boerderij. We verbinden op een speelse, belevingsgerichte manier met natuur en landbouw. Die aanpak zorgt voor meer kennis (ken je al het verschil tussen hooi en stro?) en handigheid (het heffen en draaien met een hooivork vergt een specifieke motoriek, net als het zaaien van graan). Die theoretische en praktische kennis levert ook meer begrip op voor natuur en landbouw.

Ons aanbod is geen eenrichtingsverkeer. We nodigen specifiek kansengroepen uit om het aanbod zelf te verrijken. Mede-eigenaarschap versterkt, emancipeert en responsabiliseert. Samen maken we de boerderij toegankelijker, vergroten we de belevingswaarde en visualiseren we wat er gebeurt op een boerderij. De transformatie is ingrijpend. Pittig was het volledig asbestvrij maken van onze natuurboerderij, want daarvoor moesten het dak en de muren volledig worden vernieuwd. 

Daarnaast komt er ook aangepast sanitair. Broodnodig, als je weet dat wij in 2022 in totaal 412 halve dagen groepen mochten ontvangen. Soms volgden hier meerdere groepen per dag een meerdaagse cursus, jeugdkamp, of een time-out project…

Ook de lokale arbeiders van Natuurpunt, veelal mensen die het soms wat moeilijker hebben en die door middel van een sociaal economie-statuut in het werkveld opgeleid worden, zullen in de natuurboerderij gehuisvest worden.

2. Een toekomst voor natuurinclusie op landbouwbedrijven

Hoe wij vandaag bouwen en ons landschap inrichten, is een medeoorzaak van de forse achteruitgang van veel wilde diersoorten. Wij zien echter kansen in de positieve effecten die landbouwbedrijven en -stallen kunnen hebben op de natuur. Wij verbouwen dus natuurinclusief: zoveel mogelijk diersoorten moeten zich kunnen thuis voelen in onze natuurboerderij.

Neem onze vleermuizenzolder. Het dak erboven is zwart, waardoor de vleermuizenzolder lekker warm is. Op andere plekken houden we het dak bleek, omdat we daar vogels willen lokken - zij hebben het liever wat frisser.

Wij willen een voorbeeld zijn voor landbouwbedrijven, net zoals het nabijgelegen Faunahuis Burreken dat is voor woonhuizen. We gaan deze ingrepen dus goed zichtbaar maken voor onze bezoekers.

3. Een toekomst voor biodiverse akkers

We zoeken constant opportuniteiten om landbouw en natuur dichter bij elkaar te brengen. 

Bijvoorbeeld door een vervolg aan het project ‘Vuur doet leven’. Dit is een project van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en Vormingplus Vlaamse Ardennen Dender, waarbij we in groep brood bakken in onze eigen, houtgestookte oven. Hiervoor telen we samen met verscheidene landbouwers ons eigen graan. Het gedorste graan verwerken we in groep tot bloem.

Onze gewassen bestrijken de volledige tijdlijn: sommige komen uit het verleden (het neolithische eenkoorn), anderen uit het heden (moderne tarwevariëteiten) en sommigen zelfs uit de toekomst (klimaatvriendelijke (combinatie-)teelten die nog in ontwikkeling zijn). Voorbeelden van gewassen zijn kikkererwten en graan met bonen (dit jaar te zien op een akker tussen Wolvenstraat en Kapellestraat te Ename en achter de Natendries te Mater.

Ook de bijbehorende, typische akkerflora uit de Vlaamse Ardennen (van de laatste 200 jaar) wordt gereconstrueerd. Daarvoor duiken we in herbaria, die ons leren welke akkerflora hier vroeger groeide. Verdwenen soorten herintroduceren we in samenwerking met de Plantentuin in Meise. We werken daarbij met zaad van gezonde, zo dichtbij mogelijk gelegen populaties.

4. Een toekomst voor streekeigen, vergeten bouwmaterialen

We leiden scholen, mensen in de sociale economie en externe ambassadeurs op om  zelfstandig aan de slag te gaan met lokale grondstoffen. We leren hen in Bos t'Ename leem, stro en hout te ontginnen en verwerken. 

Welke streekeigen boomsoorten dienen waarvoor in een bouw? Hoe kan je een mobiele zaag inzetten om van je eigen bomen planken te maken? Hoe maak je van je eigen afvalgrond van graafwerken zongedroogde leemstenen (in het Bos t’Ename is deze grond afkomstig van een poel). Welke bouwtechnieken gebruiken we om te voldoen aan de huidige eisen (EPB-isolatienormen,  brandveiligheid,...).

Na het project blijft het proces gevisualiseerd. Zo willen we inspireren.

5. Erfgoed, ambacht en natuur: een toekomst voor streekeigen geriefhout

Geriefhout is, soms is het simpel, hout waarvan ‘gerief’ wordt gemaakt: materiaal, dus. Groenhout verwerk je, liefst zo vers mogelijk, tot spadestelen, hekwerk of constructiehout. In Vlaanderen is de kennis over deze vaardigheden zo goed als verdwenen. Met buitenlandse ervaring zijn in Bos t'Ename reeds verschillende groenhoutinitiatieven geboren. Zo brengen we erfgoed, ambacht en natuur samen.

In dit pakket: welke lokale houtsoorten gebruik je waarvoor? Hoe kan je hiermee aan de slag op een boerderij of bij je thuis? Hoe herken je lokale houtsoorten?

6. Een toekomst voor streekeigen hakhout als brandstof

Net zoals bij een knotboom worden de takken van hakhout om de paar jaar gekapt in de winter. In tegenstelling tot bij een knotboom, wordt hakhout gekapt net boven de grond. Vandaar groeit het terug. Herwaardering van hakhout doen we omwille van cultuurhistorische streekidentiteit, maar ook voor de biodiversiteit die ermee verbonden is.

Zonder de economische valorisatie vrezen we dat deze typische houtige streekelementen gaan verdwijnen. Hakhoutbeheer is in vergelijking met knotbomen veel eenvoudiger, veiliger en beter toepasbaar binnen de landbouw en het natuurbeheer van vandaag. Helaas weten weinig mensen hoe je veilig en efficiënt moet vellen en stoken. Daar is nochtans voldoende onderzoek naar gedaan, vooral in Scandinavië.

In dit pakket leren we welke soorten bomen als hakhout kunnen gebruikt worden, en hoe correct en veilig te vellen (o.a. voor gemengde groepen landbouwers en natuurbeheerders). 

Daarnaast gebruiken we een demo-houtvergasser waarmee we eenvoudig visualiseren op welke manier men wél efficiënt kan verwarmen met hout, zodat de verbranding een pak minder schadelijk fijnstof veroorzaakt en zo goed als CO2-neutraal wordt.

7. Een toekomst voor streekeigen levend erfgoed

De natuurboerderij Bos t’Ename heeft nu al een voortrekkersrol in streekeigen, levend erfgoed. De economische functie van onze streekeigen, oude rassen daalt. Daarom promoten we hun andere meerwaarde, zoals het gebruik binnen natuurbeheer en zorg. 

Brabantse trekpaarden zetten we in voor het bosbeheer.

Uniek voor ons land, en zeldzaam in West-Europa, is dat bij ons de kudde runderen niet alleen het hele jaar rond het reservaat begraast, maar ook nog eens een streekeigen ras is. Dit is één van de mooiste voorbeelden van onze uitzonderlijke samenwerking met landbouwers uit de streek: het is op hun vraag dat wij werken met de Oost-Vlaamse roodbonte of de Belgische wit-rode runderen. 

Daarnaast lopen er op de boerderij Goudbrakel kippen rond.

Het Steunpunt Levend Erfgoed heeft ons gevraagd om deze rol nog te versterken, via het nieuwe label van Erfgoedhof.

Sommige van deze dieren zijn even goed geschikt om een zorgfunctie op te nemen als lama’s en alpaca’s. Door ze te voederen, bijvoorbeeld, kunnen mensen er connectie mee maken.

Geprikkeld door ons project?

Volg alles op de voet via onze Facebook-pagina Werkgroep Bos t'Ename en Instagram-pagina bostename en schrijf je in voor onze nieuwsflits via mail.

Neem zelf een kijkje vanuit de lucht

Wil je zien hoe onze natuurboerderij groeit? Kijk dan zeker naar de dronevideo die we maakten voor onze crowdfunding en geniet mee van Natuurboerderij Bos t'Ename-in-wording! Klik hier voor de video. Je ben vanzelfsprekend ook van harte welkom om ons ter plaatse een bezoek te brengen!

Zelf ook de handen uit de mouwen steken?

Wil je zelf of met je groep/school/bedrijf meedoen aan activiteiten? Kijk dan hier voor alle actuele informatie. Wil je op een andere manier meewerken aan de bouw van de Natuurboerderij, neem dan contact met ons op via [email protected] of [email protected]. Je bent van harte welkom!

Waar vind je de natuurboerderij Bos t'Ename?

Natuurboerderij Bos t'Ename vind je op adres Boskant 56, 9700 Oudenaarde (de boerderij naast het woonhuis). Contact via Pieter Blondé: [email protected] & 0488/36.22.79.

Wil je de natuurboerderij Bos t'Ename financieel helpen?

Het ombouwen van de oude loods naar een educatieve natuurboerderij zou een project van 850.000 euro worden indien we alles door externen lieten doen, maar dankzij de enorme inzet van vrijwilligers en het gebruik van gebiedseigen bouwmaterialen konden we dat bedrag met 300.000 euro verlagen. Bovendien hielden we zo de keten erg kort en konden we leerzame en gezellige bouwkampen voor jong en oud organiseren.

Er bleef natuurlijk alsnog 550.000 euro over. Daarvan is ongeveer 400.000 euro samengebracht door de bouwheer en door diverse overheidssubsidies. En inmiddels hebben we dankzij allerlei vormen van fondsenwerving (crowdfunding, sponsoring van bedrijven, giften door verenigingen en particulieren, benefiet-evenementen etc.) al ongeveer 136.000 euro op de rekening.

Zo ziet ons financieel plaatje eruit:
(update tot 23 januari 2024)

1. 152.000 euro: beschikbaar binnen Natuurpunt zelf. 

2. 92.300 euro: wordt, met focus op het educatieve luik, gesubsidieerd door Leader, het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling / 'Europa investeert in zijn platteland' met de steun van Leader en de provincie Oost-Vlaanderen. 

3. 35.000 euro: projectsubsidie Natuur van het Agentschap van Natuur en Bos voor maatregelen voor vleermuizen.

4. 100.000 euro: wordt gesubsidieerd door Stad Oudenaarde.

5. 11.000 euro: door crowdfunding via #streekmotor23, project 'Een dak voor kinderen'.

6. Architectenbureau Murmuur steunt financieel en staat ons tijdens de opbouw bij met raad en daad.

7. Bedrijf Eurabo steunt financieel en staat ons tijdens de opbouw bij met raad en daad.

8. 15.000 euro: steun van verzekeraar Baloise.

9. 5.000 euro: steun van bedrijf Vivara.

10. 15.000 euro: steun van bedrijf Zita Services.

11. 20.000 euro: steun van Natuurpunt Vlaamse Ardennen plus.

12. 8.000 euro: steun van Bekina Boots

13. Steun financieel en in natura (in alfabetische volgorde): Arabesk-IR, Argenta Oudenaarde, Bistro Bizarre, Boomhelden, Boekhandel Beatrijs, BOS+, Bragil sprl-DBG Classics, Brouwers in het Bos, CryptoConnect BV, De Houtsmid, Den Obus, Deva Belgium, Elias Lateur, Feestcomité Ename, Hout o Matic, Isodal, Klaus Vanwambeke, Maestro Pumps, Meer dan Groen Oudenaarde (benefiet), Natuurpunt Oudenaarde+, Natuurpunt Vlaamse Ardennen+, NXT-Door, Ostara, Parcour Oudenaarde (benefiet), PQ-Consult, Sylva, The Backyard Boekzitting, Trappen Notebaert, Weemaes Glas, Willy Naessens Group

14. Financiële steun door particulieren: 33.180 euro

Ons eigen bier: Bloten Tackie

Als bijkomende piste in de fondsenwerving voor onze natuurboerderij hebben wij ons eigen bier 'Bloten Tackie' gecommercialiseerd. Zowel de bruine als de blonde Bloten Tackie zijn te verkrijgen via onze penningmeester (mail naar [email protected] voor bestellingen). Alle info over ons bier en het unieke verhaal achter 'Bloten Tackie' kunt u hier lezen.

Je kunt dit project ook zelf financieel steunen door:

1. Een gift voor de bouw van de Natuurboerderij over te maken via deze link of te storten op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met als mededeling 'P-10-000329 Leader Educatieve Natuurboerderij Bos t'Ename'.

2. Door de aankoop van grond te steunen zodat we 4 ha extra bos kunnen aankopen en ontwikkelen via deze link of te storten op BE56 2930 2120 7588 met als mededeling '6121-Bos t’Ename'.

3. Door met een groep/bedrijf/… een steunpilaar te schenken voor de bouw van een extra dak voor een kindvriendelijke, droge buitenruimte aan de natuurboerderij (van 400 euro of 1500 euro).

Meer info bij Pieter Blondé: 0488/362 279 of [email protected]