Toekomst Heuvellandschappen

Het blauwgroene netwerk van visrijke, meanderende beken en kleine rivieren met overstroombare natte graslanden en broekbossen – dat zo kenmerkend is voor de heuvelachtige landschappen van Vlaanderen – is in ere hersteld. Hier en daar tref je uitgestrekte bossen aan. Op de hellingen zijn het bronbossen gevoed door de infiltratie van regenwater in de herbeboste heuvels. Het zijn gevarieerde loofbossen met bosgangen en open plekken voor lichtminnende soorten. Grote diersoorten zoals edelhert en everzwijn voelen zich thuis. Hoger liggende bloemrijke graslanden, op van nature voedselarme bodems, zijn omzoomd met hagen en houtkanten. Ze worden extensief begraasd en qua plantendiversiteit kunnen ze opnieuw concurreren met tropische bossen. Samen vormt het robuust netwerk van verbonden natuurgebieden 30% van onze oppervlakte waarop inheemse soorten weer floreren en ecosysteemdiensten onze samenlevingondersteunen.

Waterlopen hebben opnieuw de ruimte gekregen om te meanderen met natuurlijke oevers en ruimte voor overstromingen met zuiver water. Valleigebieden zijn weer vrij van bebouwing en verharding, waardoor ze gevaarlijke piekdebieten kunnen opvangen. Het water kan insijpelen en wordt vertraagd afgevoerd en woonkernen zijn beschermd tegen overstromingen. Door overal het systeem van bufferen, insijpelen en vertraagd afvoeren toe te passen, is de grondwatertafel opnieuw aangevuld en zijn er reserves voor de steeds frequentere droogteperiodes. Dat is niet alleen belangrijk voor de grondwatergebonden (kwel)natuur, maar ook voor de drinkwatervoorziening.

Ook in akkergebieden wordt water gebufferd en opgevangen in wadi’s en poelen, wat voordelen oplevert voor landbouw en biodiversiteit. Samen met circulair watergebruik is oppompen van grondwater daardoor niet meer nodig. Drainage van gronden is verleden tijd, want in tegenstelling tot vroeger wordt het grondgebruik afgestemd op het waterpeil in plaats van omgekeerd. Intensieve landbouw en veeteelt zijn, net als verharding en gebouwen, verdwenen uit overstromingsgebieden en ten dele vervangen door extensief graslandgebruik en graasweiden.

Erosie van waardevolle landbouwgrond op hellingen is door het verbouwen van aangepaste teelten, de aanleg van met houtkanten of heggen begroeide graften en maatregelen in de akkerbouw, zoals strokenteelt parallel met de hoogtelijnen, sterk gereduceerd.

We wonen in compacte kernen waar het aangenaam leven is door het aanwezige groen, inclusief volwassen hoge bomen. De capaciteit van de woonkernen is op slimme en comfortabele manier opgetrokken en compenseert voor het verdwijnen van de verspreide bebouwing en bebouwing in valleigebieden. Iedereen vindt natuur dichtbij, want de woonkernen zijn dooraderd en omgeven met parken en (voedsel)bossen. Door het wonen in compacte kernen is een gescheiden rioolnetwerk haalbaar en betaalbaar geworden en volledig uitgebouwd. Alle huizen zijn aangesloten. Al het afvalwater stroomt naar waterzuiveringsinstallaties, waardoor de waterlopen weer proper zijn en onbezorgd zwemmen en vissen weer mogelijk is. Ook in de bebouwde kernen is aandacht voor insijpeling van regenwater in openbaar en privégroen met poeltjes en wadi’s om overstromingen en droogteproblemen te voorkomen. Met groendaken, ingebouwde nestkasten en toegankelijke ruimtes in gebouwen bieden ook de woonkernen kansen voor natuurherstel. Gebouwen in het buitengebied dienen enkel nog voor de ondersteuning van het landgebruik (landbouw, bos, natuur of verblijfsrecreatie). We herwaarderen gebouwen met erfgoedwaarde, bijvoorbeeld tot bezoekerscentrum of faunahuis.

De woonkernen zijn met elkaar verbondendoor verbindingswegen die langs of rond de dorpen gaan. Door het verdwijnen van verspreide bebouwing zijn veel wegen overbodig geworden en opgebroken, omgevormd tot wandelweg of tot fietspad. Vele wandelwegen hebben houtige flanken of hagen waar vogels en insecten beschutting vinden. Landbouwwegen zijn onverhard, half verhard of tweesporenwegen.

De holle wegen in het agrarisch landschap zijn zoveel mogelijk onverhard. Op hun topkam en schouder is een brede houtige strook met kruidenlaag aanwezig als overgang naar de aanpalende akker of fruitplantage.

Langs autowegen zijn beschuttingen of hekken geplaatst om verkeersslachtoffers te vermijden. Tegelijkertijd werden landschapsbruggen, ecoducten en ecotunnels aangelegd zodat dieren op een veilige manier wegen kunnen passeren. Doorheen het landschap is een netwerk van groene corridors die de grotere natuurgebieden met elkaar verbinden.

Het agrarisch landschap heeft weer een grote natuurwaarde. Op de vruchtbaarste plateaus wordt productieve en intensieve landbouw bedreven op grote percelen, maar op een duurzame en circulaire manier. Pesticidengebruik, bodemverdichting en vermesting worden zeer sterk gereduceerd, bijvoorbeeld door strokenteelt, vaste rijpaden, teeltrotatie, aan de omstandigheden aangepaste teelten (qua erosie, waterverbruik) en pixelfarming met kleinere, gerobotiseerde machines en drones. Tijdelijk niet bewerkte bloemrijke akkerranden bieden schuilplaatsen en foerageermogelijkheid voor de typische akkernatuur.

Elders is de landbouw kleinschaliger, extensiever en nog sterker gericht op maatschappelijke nevenfuncties zoals natuurbehoud en -beheer, lokale voedselvoorziening, kwaliteit boven kwantiteit. De percelen zijn verbonden en verweven met natuurgebieden.

De teelten zijn vooral gericht op voedsel in plaats van voeder, want de veestapel (koe, varken, kip) is afgebouwd op een niveau om aan de eigen behoeften te voldoen, maar zonder het milieu en – via invoer van voeder – buitenlandse natuur te verwoesten. Onze eiwitbehoefte wordt in belangrijke mate aangevuld door CO2-, water- en ruimtebesparende alternatieven zoals eiwitrijke gewassen, insecten en microalgen.

Paarden worden in lage dichtheden gehouden in extensief gebruikte percelen, met specifieke paardenhagen, poelen en kruidenrijke graslanden.

Verschillende types landgebruik (wonen, landbouw, natuur) zijn veel sterker geclusterd dan in ons voorheen zo versnipperde landschap. Buffers van minder intensieve teelten zoals fruitteelt of extensieve landbouw vermijden dat de intensieve landbouw op de plateaus impact heeft op de natuur op de hellingen. Rond de woonkernen vind je kleinschalige korte keten-landbouw, (zelfpluk)hoogstamboomgaarden, (voedsel)bossen en natuur voor recreatie.

Zonnepanelen worden niet in het open landschap (op grond of op water) geplaatst maar steeds gestapeld met andere functies, bijvoorbeeld op gebouwen. Windmolens komen op plaatsen waar ze een minimale impact hebben op natuur. We zoeken steeds verder naar alternatieven met minder negatieve effecten op vogels en vleermuizen, zoals windturbines zonder wieken (wiebelende staven) of windturbines met verticale as.