Steengelaag

Toegankelijkheid

Het Steengelaag is vrij toegankelijk op een wandelpad van 2 kilometer, dat langs de mooiste plekjes en panorama's loopt. Het wandelpad, dat je langs de verschillende delen van het Steengelaag leidt, volgt ook de niveauverschillen. Het volledige parcours laat je afwisselend genieten, enerzijds van open, lichtrijke gebiedsdelen met meer bloeiende planten en insecten, anderzijds van meer beschutte plaatsen die in de zomer een verkoelende schaduw garanderen.

Ter attentie van de wandelaars werden infoborden geplaatst aan de vier toegangspunten en bij enkele bijzondere plekken langs het wandelparcours. Rustbanken werden geïnstalleerd door de gemeente Stekene. 

Het gebied is makkelijk met de fiets te bereiken via een oude spoorwegberm. Het ligt nabij fietsknooppunt 91 Waasland.

Beschrijving van het natuurgebied

Het Steengelaag is historisch verbonden met de voormalige steenbakkerij, Tuilerie Sainte-Marie, opgericht in 1880. Aan de kleiontginning kwam een einde in 1977. Dankzij de bescherming, ontwikkelde zich in het Steengelaag een verscheidenheid aan biotopen. In de lagere (uitgegraven) gedeelten gaat het, naast drie belangrijke waterpartijen, om vochtig broekbos en een bloemrijk hooiland. In de hoger gelegen delen betreft het twee kleinere hooilandjes en vooral opslag van struiken en bomen. Over het geheel van het gebied werden destijds heel wat populieren aangeplant. Aan de periferie werden deze grotendeels gerooid (2007) en vervangen door inheemse aanplantingen, zoals zomereik en es. In het centrale gedeelte zorgen oude populieren voor heel wat dood hout, dit begunstigt op zijn beurt ander leven.

De link met het verleden is nog duidelijk zichtbaar, allereerst door de drie grote waterpartijen op het lagere niveau van het Steengelaag: de Oudste Kleiput, de Jongste Kleiput en de Grote Vijver.

De Oudste Kleiput werd destijds nog met houten spaden uitgegraven. In 1913 werd dit werk geautomatiseerd door de kleibaggeraar, die tot vandaag aan de Jongste Kleiput staat. Een zitbank bovenaan deze kleiput is een geliefde plek om te genieten van het panorama.

De Grote Vijver, het vroegere waterspaarbekken van de steenbakkerij, is bij uitstek een plaats om overwinterende watervogels te observeren. Dit kan van op het wandelpad dat langs de plas loopt, ofwel vanuit de kijkhut aan het einde van een zijpad. Een andere uitgelezen plek om te verpozen, vooral in de lente en de zomer, is het bloemrijke hooiland aan de IJzerhandstraat. 

Dieren en planten

In het vochtig broekbos zijn zwarte els en soorten wilg de meest kenmerkende houtplanten, samen met populier, die meer nog op de hogere gebiedsdelen werd aangeplant. Berk, zomereik, lijsterbes, vlier, sleedoorn, meidoorn, braam e.a. tref je met grote regelmaat en op verschillende niveaus aan. Op oude boomstammen heeft zich door de jaren een prachtige begroeiing van mossen en korstmossen ontwikkeld. Dode bomen verschaffen broedgelegenheid aan holenbroeders en zijn een voedingsbodem voor houtminnende zwammen.

Op het bloemrijke hooiland aan de IJzerhandstraat leveren in volle lente echte koekoeksbloem, scherpe boterbloem, grote ratelaar en tweerijige zegge de opvallendste bijdrage. Op het hooilandje aan de Jongste Put is gulden sleutelbloem één van de trouwe lentebloeiers, terwijl op het nabijgelegen talud enkele andere kalkminnende soorten zoals daslook, geel vingerhoedskruid, bolletjeskers, rapunzelklokje e.a., elke lente de aandacht trekken.

Onder de vele insecten, aangetrokken door lente- en zomerbloeiers, vormen vlinders, zweefvliegen en kevers de meerderheid. Het waterrijke milieu begunstigt de soortenrijkdom van libellen. Hun jachtgebied omvat ook de hooilandjes. Van de overwinterende watervogels die op de Grote Vijver samentroepen, zijn naast talrijke wilde eenden ook o.m. kuifeend, slobeend en krakeend regelmatige gasten. Een aantal aalscholvers houden het jaar door het visbestand in toom. Hun uitverkoren rustplaats is het bebost eilandje op deze plas. In het broedseizoen is het vogelgezang alom. De watervogels tonen zich dat seizoen heel wat minder opvallend dan in het winterhalfjaar.

Natuurbeheer

Om het wandelpad begaanbaar te houden, zorgt Natuurpunt op regelmatige tijdstippen voor het maaien van de bermen en het insnoeien van de houtkanten. Obstakels op het pad, vanwege omgewaaide bomen of neergevallen takken, worden telkens opgeruimd. De gemeente op haar beurt heeft gezorgd voor de versteviging van sommige delen van het wandelpad, om grondverschuiving tegen te gaan.

Qua natuurbeheer wordt door Natuurpunt vooral gefocust op de vermelde hooilandpercelen. Jaarlijks in augustus worden ze gemaaid en wordt het maaisel meteen afgevoerd, met als doel het hooiland bloemrijk en open te houden. In het broekbos wordt gewaakt over het waterpeil, en overtollig water wordt weggepompt. Verder bestaat het beheer in de beboste delen uit 'niets doen', waarbij de natuur zijn gang mag gaan. Het belang van dood hout als brenger van leven is reeds aangehaald. Het natuurbeheer op het Steengelaag gaat hand in hand met het regelmatig inventariseren van planten (vooral op de hooilandjes), vogels (broedvogels en winterwatervogels), paddenstoelen, libellen, zweefvliegen, dag- en nachtvlinders.