Beleidsdossier Zonevreemde bossen

Sinds de opmaak van de gewestplannen in de jaren ’70 kreeg elke lap grond in Vlaanderen een bestemming: natuur (licht groen), bos (donkergroen), agrarisch (geel), recreatie (oranje), woon (rood) of industrie (paars). Bossen gelegen buiten groene bestemmingen noemt men ‘zonevreemd’.

Principieel verbod op ontbossing

Het bosdecreet (1990) voorziet een algemeen verbod op ontbossen, maar voorziet twee achterpoortjes voor de zonevreemde bossen:

• Voor bossen in woon- & industriegebied (bouwgronden): deze kunnen ontbost worden mits een omgevingsvergunning (de vroegere bouwvergunning), die meestal de bevoegdheid is van de gemeente
• Voor andere zonevreemde bossen: deze kunnen ontbost worden na ontheffing van de bevoegde vakminister

In nagenoeg alle gevallen worden deze uitzonderingen toegestaan. Ondanks het principiële verbod op ontbossing sneuvelen zo jaarlijks toch honderden hectaren, waaronder ook ecologisch zeer waardevolle bossen.  Symbooldossiers uit het verleden waren het Lappersfortbos (Brugge) en het Ferrarisbos (Wilrijk).

Naar een betere bescherming

Sinds het Vlaamse regeerakkoord van 2009 (-2014) engageert de Vlaamse regering zich om de zonevreemde bossen beter te beschermen. Op 31 januari 2014 keurde ze een plan van aanpak goed. Speerpunt van het plan is een betere bescherming van die bossen die ecologisch het meest waardevol zijn & ruimtelijk het sterkst bedreigd (zgn. ‘toplaag’, ca. 12.500 ha). In de officiële communicatie spreekt men ook over de 'Meest Kwetsbare Waardevolle Bossen (MKWB)'.   

Voorlopige kaart

Op 31 maart 2017 zette de Vlaamse regering de MKWB-bossen eindelijk op kaart, al gaat het niet om de eerder beloofde 'toplaag' (cf. principïele goedkeuring kaart op 3 juni 2016).

In de allerlaatste rechte lijn besloot de regering immers om de meest kwestbare bossen te schrappen uit de kaart. Het gaat om bossen waarvan de zonevreemdheid (her)bevestigd werd in RUP's of BPA's die teruggaan tot maar liefst mei 2000 (zgn. 'beslist beleid'). Vele van die oude plannen zijn nochtans achterhaald, of dienen enkel economische belangen.

Om het totaal aantal van ca. 12.500 ha bos enigszins overeind te houden werden een aantal andere, minder waardevolle bossen - die voorheen de kaart net niet haalden - alsnog aan de kaart toegevoegd. Als netto-resultaat bevat de kaart minder bossen in woon- en industriegebied, en meer bossen in agrarische bestemming.

Op deze manier ontspringen veel symbooldossiers de dans. Denk aan het nog resterende deel van het Ferrarisbos te Wilrijk: dat blijft een vogel voor de kat.

Gevolgen van de kaart

Ook in de bossen uit de MKWB-kaart blijft ontbossing mogelijk via een nieuwe uitzonderingsprocedure, al is deze veel strenger dan de achterpoortjes die tot nog toe bestonden. Vragen tot ontbossingen binnen de kaart worden voortaan behandeld door de voltallige regering, in plaats van de vergunningverlende overheid (vaak gemeenten), of bevoegde vakminister. In uitzonderlijke gevallen kan de regering een ontbossing alsnog toestaan.

Beslist ze niet op de vraag in te gaan, dan engageert de regering zich om binnen een termijn van twee jaar het bos een groene bestemming te geven. Eigenaars hebben dan recht op planschade. Voor de specialisten ruimtelijke ordening: pas op het ogenblik van de effectieve bestemmingswijziging wordt de actie doorgerekend in de ruimteboekhouding. Logisch ook.

Voor zonevreemde bossen die niet op de kaart staan blijft de vergunningverlenende overheid of de vakminister bevoegd. De advies- en vergunningverlenende instanties worden geïnformeerd via een nieuwe omzendbrief, met de ambitie om ook deze bossen beter te beschermen.

Standpunt van Natuurpunt

Natuurpunt heeft, samen met de BBL en BOS+, jarenlang geijverd voor een betere bescherming van de ecologisch meest waardevolle zonevreemde bossen. We zijn blij met deze grote stap voorwaarts, maar rekenen er op dat ook de ruimtelijk sterkst bedreigde bossen die in laatste rechte lijn uit de kaart werden geschrapt, alsnog eenzelfde bescherming krijgen. Tevens lijken er nog talrijke onjuistheden op de kaart. En bevat de kaart tal van piepkleine snippers en bosranden. Meer dan 4.000 van de in totaal 15.000 polygonen zijn kleiner dan 500m².

Kaart raadplegen en bezwaar indienen

Het openbaar onderzoek staat gepland van dinsdag 16 mei tot en met vrijdag 14 juli 2017. De kaarten en modaliteiten voor het indienen van bezwaren kan u vinden op deze link. Na behandeling van de ingekomen bezwaren wordt de kaart definitief vastgesteld.

Reeds vanaf de start van het openbaar onderzoek, tot de definitieve vaststelling geldt er een ‘bewarend beleid’: er mag geen bos worden gekapt volgens de huidige twee ‘achterpoortjes’ op het verbod tot ontbossing.

Contact

frederik.mollen@natuurpunt.be