Onderzoek Dwergganzen (Finland)

De Dwerggans is één van de meest bedreigde broedvogels van Europa. Op de Rode Lijst van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) staat de soort opgelijst in de categorie ‘kwetsbaar’, vooral omwille van een snelle afname van de populatie op de voornaamste broedlocaties in Rusland. Ook de Fenno-Scandinavische populatie vertoont een sterk dalende trend en heeft zich vooralsnog niet kunnen herstellen. De wereldpopulatie wordt geschat op 24.000 tot 40.000 exemplaren.

De Fenno-Scandinavische populatie is beperkt tot een broedpopulatie in Noorwegen (20 - 25 paar), Finland (0 - 5 paar) en Zweden (15 - 25 paar, deels tot stand gekomen door reïntrodcutieprogramma’s). Deze vogels overwinteren in hoofdzaak nabij het Kerkini-meer in de Evros-delta, tussen Griekenland en Turkijke. Een (erg) klein aantal brengt elk jaar de winter door in de bekende ganzengebieden in Nederland en Vlaanderen.

Maar de bedreigingen voor de soort zijn en blijven groot. In Scandinavië worden broedende vogels regelmatig verstoord door hengelaars, recreanten en rendierkuddes. Ook verstoring door jacht blijkt een betekenisvolle negatieve impact te hebben op de broedresultaten. Hoewel de soort er officieel beschermd is, wordt Noordse broedvogels toch nog illegaal bejaagd. En jacht is ook tijdens de najaarstrek en de winter de voornaamste doodsoorzaak: in het West-Palearctisch gebied wordt elk jaar minstens 20%-30% van de totale populatie afgeschoten, vaak accidenteel, tijdens jacht op andere soorten. Naast jacht lijkt ook nestpredatie door Vos een mogelijke dreiging. Aangezien Dwergganzen tijdens het broedseizoen in hoge mate afhankelijk zijn van toendragebieden, wordt ook bang uitgekeken naar habitat-shifts als een gevolg van de klimaatverandering. Modellen geven aan dat 28% van het leefgebied van de soort tegen 2070 zou kunnen verdwenen zijn.

Tijdens een Natuurpunt Reis naar Finland en Noorwegen konden we in 2017 een ‘monstergroep’ van 121 Dwergganzen waarnemen. Het was van 1963 geleden dat er nog zo’n omvangrijke groep in Finland was waargenomen. Geïnspireerd door deze indrukwekkende waarneming ontstond de idee om een beschermingsproject voor de Finse Dwergganzen te steunen. Er werd contact opgenomen met BirdLife Finland en zij gaven aan dat er nog middelen werden gezocht om expedities te financieren die op zoek zouden gaan naar belangrijke pleisterplaatsen. Dankzij de financiële ondersteuning van Natuurpunt Reizen kon in 2018 een tijdelijke werkkracht worden aangeworven om een deel van het veldwerk in de Botnische Golf uit te voeren. Tussen 27 april 2018 en 16 mei 2018 werden alle gekende pleisterplaatsen van de soort bezocht, wat resulteerde in een totaaltelling van minimaal 96 exemplaren. Sinds de start van de tellingen (in 1985) werd nog maar twee keer een hoger aantal vastgesteld. Het belang van de monitoring van Dwergganzen langsheen de Finse kustlijn van de Botnische Golf mag niet worden onderschat. Dit is immers het langst lopende monitoringsproject van deze soort ter wereld. De resultaten bieden dan ook een representatief beeld van de evolutie van de Fenno-Scandinavische broedpopulatie.

De Noorse broedpopulatie vertoont een stijgende trend en wordt (in 2022) geschat op 20 tot 25 broedpaar. Door de stijgende aantallen vergroot de kans dat de soort zich ook in Finland op nieuwe broedlocaties zal vestigen. In juni 2018 werden twee surveys uitgevoerd in verafgelegen gebieden nabij Kaldoaivi, in het meest noordelijke deel van Finland. Het onderzoek werd uitgevoerd door twee teams in twee periodes (5 juni 2018 - 17 juni 2018, 16 juni 2018 - 21 juni 2018) maar leidden niet tot de ontdekking van Finse broedpaartjes.

De bewegingen van de Noordse Dwergganzen zijn vrij goed gekend. Toch ontbrak er een stukje in de puzzel: gedurende een maand waren de Noordse Dwergganzen zoek en was niet bekend waar ze in die periode van de jaarcyclus verbleven. Dit stukje kon in de lente van 2019 worden ingevuld, toen een gezenderde Dwerggans (bekend onder de naam Mr. Blue) leidde tot de ontdekking van een nieuwe, belangrijke stop-over-site in Hiiumaa (in Estland). De locatie werd meteen intensief opgevolgd en leidde tot een maximum-telling van 110 ex. op 27 april 2019. Dankzij de financiële ondersteuning van de Werkgroep Natuurpunt Reizen kon deze belangrijke pleisterplaats ook in 2020 verder worden opgevolgd.

Lokale partner: BirdLife Finland,

Steun Werkgroep Natuurpunt Reizen: 5.000 € (2018), 5.000 € (2019)