Project Urgentieplan Provinciaal Prioritaire soorten Vlaams-Brabant

Vlaams-Brabant
Afbeelding
Baggeren voor drijvende waterweegbree_kevin_lambeets
Kevin Lambeets
Soort
Biodiversiteit
Natuurherstel
Werking
Studie

Samen met de KULeuven werkte Natuurpunt een urgentieplan uit voor een reeks van bedreigde Provinciaal Prioritaire Soorten (PPS) en koesterburen (vooral plantensoorten). Het project loopt ook in samenwerking met het Agentschap Plantentuin Meise.

Dit ‘Duurzaam BiodiversiteitsProject (DBP)’ wordt financieel ondersteund door de provincie Vlaams-Brabant.

Afbeelding
Logo's Brakona - Koesterburen

NP

Het merendeel van deze bedreigde soorten komt vandaag nog voor in te kleine, gefragmenteerde relictpopulaties in de provincie Vlaams-Brabant, veelal buiten natuurgebied (maar soms ook binnen). Vaak worden ze niet optimaal beheerd, en hebben ze sterk te lijden onder genetische verarming en bijbehorende verminderde zaadvitaliteit. Het gevolg is dat deze soorten niet anders kunnen dan op termijn uitsterven. Binnen beheerde natuurgebieden wordt geschikt habitat hersteld, maar deze nieuwe plaatsen worden niet bereikt als gevolg van de beperkte capaciteit van deze soorten om zich door een versnipperd en verrommeld landschap te bewegen.

Het urgentieplan houdt in dat van 23 bedreigde soorten een aanzet wordt gegeven om terug levensvatbare populaties te creëren. In eerste instantie wordt er naar gestreefd desbetreffende soorten op de locatie zelf te bevoordelen via doelgericht beheer. De populaties reeds aanwezig binnen natuurgebieden krijgen volop de kans lokaal uit te breiden, en dienen later als bronpopulatie voor eventueel actief verplaatsen (herkolonisatie, herintroductie,...). In totaal worden acties opgezet voor 55 bedreigde populaties. 

Het pakket van maatregelen bestaat grofweg uit:

  • Via beheer op maat (verpleging) de lokale populaties behouden en een duw in de rug geven.
  • Als de populaties genetisch teveel verarmd zijn of de soort is uitgestorven, wordt overwogen tot bijplaatsen of (her)introductie (intensive care) met opgekweekt materiaal van regionale oorsprong.
  • Voor een aantal soorten met langlevende zaden werkt opwekken uit de zaadbank (reanimatie) goed.

Deze acties richten zich voornamelijk op het versterken van de soorten binnen natuurgebieden als beste garantie naar duurzaam voortbestaan.

Er wordt voor elke populatie specifiek gekozen om samen te werken met de lokale terreinbeheerders. Dit zorgt ook voor het noodzakelijke lange-termijn perspectief.

De soorten die in deze eerste fase van het urgentieplan werden geselecteerd zijn:

  1. Kleine Schorseneer
  2. Trosdravik
  3. Gewone vleugeltjesbloem
  4. Harlekijn
  5. Kleine Valeriaan
  6. Watersnip
  7. Karwijselie
  8. Grote pimpernel
  9. Poelkikker
  10. Blauwe knoop
  11. Welriekende Agrimonie
  12. Kraagroos
  13. Zwartblauwe Rapunzel
  14. Ruige Leeuwentand
  15. Betonie
  16. Drijvende Waterweegbree
  17. Veldkrekel
  18. Zaagblad
  19. Gekraagde Roodstaart
  20. Ringslang
  21. Spits havikskruid
  22. Beemdkroon
  23. Grote tijm
Afbeelding
Zeisteam - Kevin Lambeets
Kevin Lambeets

Gevalstudies

Het ZeisTeam werd in het natuurgebied Silsombos (Erps-Kwerps) ingeschakeld om enkele botanisch interessante zones gefaseerd te maaien. Het beheerteam werd op voorhand gecontacteerd, waarna een terreinbezoek volgde en een beheerwerkdag werd ingepland. Hier werd specifiek gewerkt rond Betonie en Karwijselie. Tijdens de maaisessie in oktober 2018 werden twee grote zones kort de winter ingestuurd. Tijdens de volgende maanden worden de houtkanten in de nabijheid verder aangepakt en in hakhoutbeheer teruggezet. De relictpopulatie Blauwe knoop die in 2013 werd vastgesteld, kon het urgentieteam niet meer terugvinden…

In het natuurgebied Meertsheuvel te Zoutleeuw werd een tiental jaren terug een relictpopulatie van Spits havikskruid ontdekt onder een prikkeldraadraster. Jammer genoeg bleek deze buiten de grenzen van het natuurgebied gelegen, in grasland onder klassiek landbouwkundig gebruik, én net aan de rand van de afgebakende speciale beschermingszone van het Natura2000-netwerk. Deze kleine populatie was dus ‘vogelvrij’, te meer wanneer de gebruiker de tussenrasters verwijderde en de schrale berm meer en meer werd vertrappeld. Dankzij een nauwe samenwerking tussen het urgentieteam en het lokale beheerteam van Natuurpunt Zoutleeuw, en een goede dialoog met de Vlaamse Landmaatschappij en de lokale landbouwer, werd uiteindelijk een nieuw stuk prikkeldraadraster geplaatst thv. de schrale berm én een beheerovereenkomst op maat van Spits havikskruid (botanisch beheer) afgesloten. De populatie stelt het ondertussen weer zeer goed, en kende in 2018 een sterke uitbreiding.

Het UrgentieTeam

Annelies Jacobs (Natuurpunt Studie), Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie), Niels Vanheuverbeke (Natuurpunt Beheer), Pieter Vanormelingen (Natuurpunt Studie), Luc Vervoort (Natuurpunt Beheer)