Image
Zwarte mees - Elwin van der Kolk

Zwarte mees

Coal tit
Periparus ater
Mezen

De zwarte mees is een kleine, onopvallende mees die zich vaak hoog in naaldbomen ophoudt. Soms wordt ons land in het najaar overspoeld door zwarte mezen.

Grootte
10 - 11,5 cm - spanwijdte: 17 - 21 cm
Gewicht
8-10 gram
Levensverwachting

5 jaar

Favoriete maaltijd

Insecten en zaden.

Burgerlijke staat

vrouwtje maakt nest en broedt alleen

Status
Algemeen
Woonplaats

Naaldbos

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de zwarte mees?

  • kleine, onopvallend gekleurde mees
  • zwarte kop met witte ‘wangvlek’ en witte ‘nekvlek’
  • grauwe onderdelen (niet geel als bij pimpel- en koolmees)
  • grijze rug; twee fijne, witte vleugelstreepjes

De zwarte mees lijkt op de koolmees, maar is een stuk kleiner en veel bleker van kleur. Zwarte mezen hebben een klein kuif die ze opzetten wanneer ze zich ergens druk om maken.

Zwarte mees - Elwin van der Kolk

Het geluid van de zwarte mees

De zwarte mees heeft een fijne en hoge roep zoals 'tsiet' of 'tsiewuu' of 'tiet'. De zang bestaat uit een haastige herhaling van dunne en hoge tonen zoals 'tsiede tsiede tsiede' of 'sietuu sietuu sietuu' waarbij u qua opbouw kunt denken aan de koolmees.

Audio file
Beluister hier

Hoe leeft de zwarte mees

Wat eet de zwarte mees?

De zwarte mees eet in het broedseizoen vooral insecten, spinnen, larven en rupsen. In het najaar en de winter staan vooral zaden op het menu (met een sterke voorkeur voor de zaden van fijnspar).

Afbeelding
Zwarte mees - waarnemingen.be - Marc Keuppens
waarnemingen.be - Marc Keuppens
Afbeelding
Zwarte mees - waarnemingen.be - Karel Van Rompaey
waarnemingen.be - Karel Van Rompaey

Hoe plant de zwarte mees zich voort?

De zwarte mees broedt in boomholtes. Bij gebrek aan geschikte holtes maakt ze haar nest ook in grondholen (tussen boomwortels, onder stenen, in oude muizenholletjes). In tegenstelling tot andere mezensoorten, gebruikt de zwarte mees meestal maar één enkele mossoort voor de nestbouw. Het vrouwtje bouwt het nest alleen en broedt ook de 8 à 9 eieren alleen uit.

Icon
Icoon - Wist je dat

Wist je dat?

  • Zwarte mezen houden er aantal intrigerende voedselgewoontes op na. Zo hebben ze, net als kool- en pimpelmezen, geleerd om de dunne folie van de karnemelkflessen te doorprikken en zich te goed te doen aan de room. In Noord-Europa kunnen zwarte mezen pas aan de zaden in de fijnsparkegels vanaf oktober, wanneer de kegels open gaan, bij droog en zonnig weer. Om toch al eerder aan deze favoriete hap te geraken, volgen ze eekhoorns naar de plekken waar die de sparrenkegels met hun sterke tanden openbreken om daar een zaadje te kunnen meepikken.
  • Indien je de Nederlandse naam koolmees letterlijk zou vertalen in het Engels, kom je op Coal Tit. Maar Coal Tit is nu net de Engelse naam voor onze zwarte mees (terwijl de Engelse naam voor koolmees Great Tit is). Misschien een beetje verwarrend maar de Engelse namen zijn eigenlijk beter dan de Nederlandse. Aan een koolmees zijn er immers niet zoveel kool-kenmerken. Het is vooral een grote mees, vandaar ook de logische keuze voor Great Tit.
  • Tijdens invasiejaren komen zwarte mezen van heel ver naar Vlaanderen overwinteren: zo werden er in ons land al exemplaren gevangen die eerder van een wetenschappelijke ring waren voorzien in Rusland, Litouwen en Polen.

Waar vind je de zwarte mees?

De zwarte mees broedt voornamelijk in naaldbossen, vaak met enkele hoge sparren. Tijdens najaarse invasies kan je de soort zowat overal aantreffen (stadsparken, tuinen, villawijken).

> Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Kom deze soort veel voor?

De verspreiding van de zwarte mees in Vlaanderen beperkt zich vooral tot de zandgronden van de Kempen waar grote naaldhoutcomplexen voorkomen. We stellen een forse terugval vast in Vlaanderen en die sluit naadloos aan bij de gerapporteerde cijfers in Nederland en Wallonië. Het door een Europese regelgeving gestuurde omzetten van naaldhout-aanplanten in meer natuurlijke, gemengde bossen en heidegebieden zal hier mogelijk een rol in spelen.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Help de zwarte mees

Wat kan jij doen?

Tijdens invasiejaren komen zwarte mezen makkelijk naar de voedertafel in jouw tuin. Met vetbollen, een halve kokosnoot, geplette hazel- en okkernoten, vogelzaad en zonnebloempitten maak je een goede kans op een zwarte mees op jouw voederplek.

Wat doet Natuurpunt?

Wij promoten het vogelvriendelijk inrichten van tuinen op verschillende manieren. Via de website, nieuwsbrieven, tuingids … We organiseren ook jaarlijks het Grote Vogelweekend.

Icon
Icoon - Vogelhut

Start tijdig met het voederen van de vogels in je tuin

Vanaf de herfst zoeken vogels actief naar een voedselplek voor de winter. Door je voedertafel dan al te vullen, weten ze dat ze in de winter in jouw tuin terecht kunnen.
Wanneer het echt koud wordt, kan je vetbollen en pindaslingers aanbieden.

Hoe voeder je tuinvogels, en wie eet wat?