Welkom bij de tuinvogelcursus van Natuurpunt
Sperwers en bosuilen zijn toproofvogels. Als je het geluk hebt om ze aan het werk te zien, zal je danig onder de indruk zijn van hun skills. Maar hoe krijg je ze te zien en hoe verwelkom je ze in jouw tuin? In deze laatste les vertellen Gina en Gerald je de geheimen van deze mythische vogels. Veel plezier met jouw laatste les!
Sperwer: paspoort
- Engelse naam: Eurasian Sparrowhawk
- Wetenschappelijke naam: Accipiter nisus
- Familie: Sperwers (Accipitridae)
- Grootte: 28-40 cm
- Broedperiode: eind april- juni, 1 legsel per jaar, 3-4 eieren per nest
Snelle vogelvanger
Als er een roofvogel in je tuin zit, is dat bijna altijd een sperwer. De sperwer heeft zich gespecialiseerd in het vangen van vogels. Ze zullen zich nooit vanaf een tak naar beneden storten om een muisje te pakken. Het zijn snelle jagers die vogels in de vlucht overrompelen. Een voederplank die druk bezocht wordt door kleine vogels is voor een sperwer een heel aantrekkelijke jachtplek.
Meestal is het sperwerbezoek heel kort en eigenlijk al voorbij voordat je er erg in hebt. De sperwer komt laag over de schutting aangevlogen en verrast zo merels, mussen of mezen die daar helemaal van in paniek raken. Als de aanval mislukt, is de sperwer in een oogwenk weer verdwenen.
Vliegen als een duif
Een sperwer kan je in de lucht gemakkelijk voor een duif aanzien. Zijn vlucht is erg gelijkaardig: een snel flapperende, korte vleugelslag in een klimmende vlucht, even zweven en dan opnieuw de klimvlucht. Het formaat van de vogel verraadt het geslacht: het mannetje is ongeveer zo groot als een Turkse tortel, het vrouwtje als een houtduif. Het mannetje heeft bovendien een rossige, dwarsgestreepte borst, terwijl die van het vrouwtje grijs gestreept is. Hieronder zetten we mannetje en vrouwtje sperwer naast elkaar. Wie een sperwer kan herkennen – of het nu een mannetje of een vrouwtje is – is al aardig op weg een echte vogelkenner te worden.
Pluk de prooi
Als een sperwer in je tuin een vogel heeft gevangen, gaat hij meteen aan het werk. Bij voorkeur neemt hij zijn prooi mee naar een donker hoekje om lastige eksters en gaaien te ontwijken. Daar plukt hij zijn prooi. Soms doet hij dat echter ook gewoon in het volle daglicht, midden op de stoep. Hij verwijdert de borstveren en eet dan het spiervlees en de ingewanden op. Zo’n maaltijd kan makkelijk een half uur in beslag nemen. Tijdens het plukken en eten spreidt de sperwer zijn vleugels vaak als een mantel uit om zijn buit af te schermen van mogelijke kapers. Uiteindelijk blijft er niet veel meer over dan de snavel en de pootjes. Sperwers zijn niet erg luidruchtig, maar af en toe hoor je zijn hoge, schrille roep.
Nachtvogels beluisteren
Vogels kijken in het donker is best lastig. Veel meer dan een schim in een maanverlichte nacht levert dat niet op. Toch is het heel fascinerend en de moeite waard om ’s nachts eens op vogeltocht te gaan. Vogels kijken wordt dan vooral vogels luisteren. En dat kan best spannend zijn. Een roepende uil in de nacht heeft iets heel mysterieus. Het betekent wel dat je de nachtelijke geluiden goed moet kennen om te weten wie daar in het duister rondvliegt.
Leer zeker de geluiden van onze meest voorkomende uilen: de kerkuil, de steenuil, de ransuil en uiteraard de bosuil die we in deze les behandelen. Maar het zijn niet alleen uilen die ’s nachts te horen zijn. Zeker in het voorjaar zijn er ’s nachts heel veel vogelsoorten actief die voor de nodige verwarring zorgen. Van de nachtegaal tot de nachtzwaluw, maar ook roerdompen of bosrietzangers. En in de trektijd kunnen groepen overtrekkende vogels zoals kraanvogels of koperwieken luidruchtig zijn tijdens de nacht. Wil je toch liefst een uil horen roepen? Ga dan naar een groot stadspark of een bos op een heldere windstille nacht in februari. Een ervaring om nooit te vergeten!
Bosuil paspoort
- Engelse naam: Tawny Owl
- Wetenschappelijke naam: Strix aluco
- Familie: Uilen (Strigidae)
- Grootte: 40-42 cm
- Broedperiode: februari tot april, 1 legsel per jaar, 2-4 eieren per nest
Een echte nachtbraker
De bosuil leeft zowel in stadsparken als in oude bossen. Maar ook in wijken of tuinen met genoeg oude bomen. Hij kan zich zo’n sterke variatie in woongebied permitteren, want een bosuil eet vrijwel alles wat beweegt: van merels, mezen tot kikkers en muizen. Zo'n grote bruine bosuil, met zijn ronde kop en donkere ogen, zit vaak midden in de stad in kleinere stadsparkjes of een grote tuin, boven in een boomholte lekker te zonnen. Het autoverkeer dat beneden voorbij raast, interesseert hem niet.
Heb je geen grote oude bomen in de tuin, maar hoop je toch een bosuil naar je tuin te lokken? Hang dan een bosuilnestkast op. Dat kan trouwens ook in de omgeving rond jouw tuin. Als er een bosuil in komt nesten, geniet jij ook van de mysterieuze uilenroep.
Alleseter zonder pluimen
Meestal slapen bosuilen zo goed verstopt dat ze niet of nauwelijks te zien zijn. Een enkele keer worden ze opgeschrikt uit hun schuilplaats en dat leidt dan direct tot een opstand in de vogelwereld. Mezen, merels en al het andere zangvogelvolk slaan luidruchtig alarm als een bosuil overdag in beweging komt. Niet zo gek, want ze staan op het menu van deze uil.
Bosuilen zijn veel vaker te horen dan te zien, ook al omdat ze pas op jacht gaan als het echt helemaal donker is. Bosuilen zijn de enige grote bruine uilen zonder oorpluimen. Dat maakt verwarring met de ook veel voorkomende ransuil al bijna onmogelijk. Hieronder staan ze naast elkaar en is het verschil duidelijk te zien.
Uilen en roofvogels zijn geen showdieren
Op jaarmarkten, bruiloften en evenementen worden vaak uilen en roofvogels gebruikt om de feestelijkheden op te sieren. Dat lijkt onschuldig en spannend, maar in werkelijkheid heeft dit allerlei ongewenste effecten die ook voor de wilde vogels nadelig kunnen zijn. Door de hoge handelswaarde van veel roofvogels en uilen worden ze vaak in de vrije natuur gevangen en illegaal in de handel gebracht. Ook soorten die sterk bedreigd zijn. Het houden van roofvogels en uilen leidt bovendien tot onnodig veel dierenleed. Daarom is Natuurpunt tegen het houden van roofvogels en uilen door particulieren en tegen roofvogelshows en -demonstraties. Natuurpunt vindt dat roofvogels en uilen niet in een hok thuis horen.
Bescherm onze tuinvogels
Als in een griezelfilm
Bosuilen laten zich vaak heel goed horen. Al vanaf november-december schalt de baltsroep – waarmee uilen de huwelijksband versterken – ’s nachts door bossen en parken. De bosuilroep is heel kenmerkend. Die wordt namelijk in vrijwel alle horror- en griezelfilms gebruikt om een enge sfeer op te roepen: oe … hoe-hoe-hoe-hoeeee. Met enige oefening is dit geluid goed na te doen. Minstens zo opvallend is het antwoord van het vrouwtje. Een helder, ver klinkend kleewiek-kleewiek.
Tuinvogelkijktips van Gerald
Met de tips van Gerald wordt vogels kijken nog leuker en gemakkelijker. Dit keer: deelnemen aan de grootste vogeltelling.
Duizenden mensen, zowel volwassenen als kinderen, tellen in het laatste weekend van januari een kwartier vogels in hun tuin en geven ons hun resultaten door. Zo krijgen we een mooi beeld van hoe vogels onze tuinen gebruiken tijdens de winter. Door de resultaten over de jaren heen te vergelijken, zien we of de vogelstand toeneemt of afneemt en welke soorten meer of minder in de tuinen vertoeven. Want onze tuinen zijn, vooral in de winter, van groot belang voor de vogels. Nu ken je al heel wat tuinvogels, dus je bent helemaal klaar om mee te tellen met Het Grote Vogelweekend van Natuurpunt, toch?
Samenvatting les 10
Overzicht van de tuinvogelcursus
We hopen dat je samen met Natuurpunt de liefde voor vogels hebt ontdekt. Blijf nieuwsgierig, want de natuur in Vlaanderen brengt steeds iets onverwacht! Alle lessen van deze cursus op een rij:
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief