Les 5: Turkse tortel, houtduif en holenduif

Een houtduif die vanuit een boom of struik opvliegt, is met de ogen dicht te herkennen. Er is geen andere vogel die zo luidruchtig het luchtruim kiest. De vleugels slaan wild tegen de takken en bladeren. Vooral ’s nachts schrik je je een ongeluk van zo’n opvliegende houtduif. Maar die onstuimige stunteligheid is schijn: ze gebruiken het vleugelklappen als alarmsignaal voor soortgenoten.

Een houtduif is al van veraf in de vlucht te herkennen aan de brede witte baan over de vleugel. Ook de zwarte staartrand valt extra op omdat deze wordt gescheiden door een licht randje van de grijze staart.

Houtduiven bouwen het hele jaar door nesten. Meestal lukt het ze pas tegen het najaar om hun jongen te laten uitvliegen. Dan zijn belagers, zoals gaaien en kraaien, minder op nestjacht en te druk bezig met andere zaken. In augustus en september zijn meestal de eerste jonge houtduiven te zien. Ze zien er een beetje puberachtig uit. Wat slanker dan hun ouders, met soms nog een paar nestpluizen op de kop en nog zonder de witte vlek in de nek. Volwassen houtduiven kunnen daardoor snel worden verward met holenduiven. Maar let op de nek en je ziet het meteen. De holenduif mist het wit in de nek. In de vlucht is het nog gemakkelijker. De brede witte vleugelbaan van de houtduif ontbreekt bij de holenduif.

Holenduiven komen algemeen voor, maar ze worden heel gemakkelijk over het hoofd gezien. Ze zitten vaker in moerassen en bossen en dus niet echt in de stad. Hoewel het in Vlaanderen een vrij algemene broedvogel is, zijn er heel wat mensen die nog nooit een holenduif hebben gezien, ze worden namelijk al snel versleten voor postduiven. Dat is niet zo verwonderlijk, want ze hebben hetzelfde formaat. Alleen bestaat een groep postduiven meestal uit een bonte mengeling van blauw, rood en wit, terwijl holenduiven allemaal hetzelfde uiterlijk hebben. Ze zijn egaal blauwgrijs met een groene glans in de nek. Ze hebben geen witte nekring zoals houtduiven.

Als ze wegvliegen, maken holenduiven met hun vleugels een zacht en hoog fluitend geluid dat je alleen hoort als je er dichtbij bent. Dat gebeurt echter zelden, want holenduiven zijn vrij schuw en knijpen er al snel tussenuit. Vooral in het najaar zie je ze wel eens vaker in een gemaaide grasberm naar voedsel zoeken. Maar in het voorjaar en de zomer zijn ze moeilijker te vinden. Vooral hun lage en ritmisch gekoer, dat wat lijkt op dat van een stadsduif, verraadt dan hun aanwezigheid. Een herhaald zacht 'hoe-hoe-hoe'. 

Duiven geven melk
Briljant, want zo kunnen ze ook in de winter jonkies groot krijgen. Duivenmelk komt niet uit een uier, maar uit de krop van de duif. Dat is een verbreding bovenin de keel, waar de jongen de ‘melk’ uitpikken. Daarom kunnen ook mannetjes het produceren. En de melk zelf is eigenlijk ook geen echte melk, het is meer een prutje van huidcellen met veel vet en eiwit. Maar er zitten wel antistoffen in, net als in moedermelk. Zo krijgen de jonge duiven wat bescherming mee tegen allerlei ziekten.

Nestelende duiven
De naam holenduif zegt het al. Zij gebruiken holtes in bomen, nestkasten, oude gebouwen en zelfs konijnenholen om te nestelen. Turkse tortels en houtduiven maken daarentegen nesten in bomen en struiken. Vooral houtduiven zijn meesters in het maken van instabiele rommelige nesten die bij het minste of geringste uit de boom buitelen. Houtduifnesten zijn soms open en bloot zichtbaar (en worden dus ook best vaak leeggeroofd) en zijn te vinden in tuinen met wat bomen en struiken, maar kunnen evengoed onder een open veranda zijn gebouwd.