Moerkes

Toegankelijkheid

Door de beperkte grootte van de Moerkes liggen er geen wandelpaden in het gebied. Het gebied is dan ook niet opengesteld voor het publiek. Zo kunnen waardevolle landschap- en natuurelementen beschermd worden. De gemarkeerde wandelroute 'Lembeekse bossenroute' (7 km, start Heihoek, Lembeke) doorkruist de vallei van de Burggravenstroom en laat je kennismaken met de Bellebargiebossen en de Lembeekse bossen. De wandelroute passeert tevens op 100 m van de Moerkes.

Beschrijving van het natuurgebied

Het natuurgebied 'de Moerkes' bestaat uit een grasland van zo'n 3 hectare groot, onderverdeeld door verschillende grachten. Het gebied is eigendom van de gemeente Waarschoot en het wordt beheerd door Natuurpunt.

De Moerkes vormen een subtiele depressie in het landschap, waarbij het niveauverschil met de omgeving hoogstens enkele meters bedraagt. Het natuurgebied wordt gekenmerkt door natte bodems. Zowel in de winter, na langdurige natte perioden, als in de zomer, na hevige onweersbuien, overstroomt het gebied. Het gebied fungeert dus als een natuurlijk overstromingsgebied en zo beschermt het de bewoonbare gebieden.

Door de hoge grondwaterstanden is het gebied gespaard gebleven van akkerbouw. Een ideale situatie om aan natuurontwikkeling te doen. Het natuurgebied kent een variatie aan biotopen: glanshavergrasland, dotterbloemgrasland en grote zeggenvegetaties.

De Moerkes liggen tussen twee waardevolle bosgebieden: ten oosten bevindt zich het bosreservaat 'de Bellebargiebossen' en ten westen komt het Provinciaal domein 'het Leen' voor. De Burggravenstroom stroomt aanliggend aan de Moerkes en doorkruist beide bovengenoemde bosgebieden. De Burggravenstroom vormt dan ook een belangrijke landschappelijke en ecologische verbinding. 

Zo'n kilometer ten noorden van de Moerkes ligt een stuifzandrug, die 5 m boven de omgeving uitsteekt. Gezien de voedselarme zandbodems op de stuifzandrug, werd er ook hier nooit aan grootschalige landbouw gedaan. Het gebied werd in de 19de eeuw beplant met naaldbomen en het vormt de Lembeekse bossen. 

Dieren en planten

Kenmerkend voor het natuurgebied is het veelvuldig voorkomen van grondwaterafhankelijke plantensoorten, zoals pinksterbloem, moeraswalstro, egelboterbloem, schildereprijs, pijptorkruid, watermunt, zeegroene muur, zilverschoon, moerasandoorn, echte valeriaan, koekoeksbloem, gewone waterbies, veldrus en diverse soorten zegge. Veel van deze soorten breidden uit of doken op na het invoeren van een natuurvriendelijk beheer. In het vroege voorjaar ontwikkelt zich een wit bloeiaspect van pinksterbloem, vervolgens ontplooit een geel aspect van boterbloem en in de voorzomer treedt er een paars bloeiaspect op van koekoeksbloem.

Rietgors is een jaarlijkse broedvogel in het natuurgebied. De soort kent in Vlaanderen een dalende populatiegrootte, in die mate zelfs dat de soort is opgelijst als 'bedreigd'. De soort broedt vooral in moerasgebieden met opgaande oevervegetaties. Ook blauwborst komt tot broeden in het natuurgebied of in de omgeving ervan. De Moerkes vormen een overwinteringsgebied voor ondermeer watersnip. Deze schuwe soort voelt zich prima thuis in natte graslanden, met een afwisseling van lage en hogere vegetaties. In de poelen, grachten en natte graslanden voelen de bruine kikker en de gewone pad zich bijzonder goed thuis.

Natuurbeheer

Van 1999 tot 2009 liep in de Moerkes een beheersovereenkomst tussen de gemeente Waarschoot en de toenmalige eigenaar-landbouwer. Natuurpunt werd betrokken voor het inventariseren van de natuurwaarden en voor het uitstippelen van een natuurvriendelijk beheer. In 2009 kocht het gemeentebestuur de Moerkes aan en werd het beheer toevertrouwd aan Natuurpunt.

Vervolgens maakte Natuurpunt een beheerplan op voor het natuurgebied, met als belangrijkste doelstelling het behoud en de verdere ontwikkeling van soortenrijke natte graslandvegetaties. Er wordt een natuurvriendelijk maaibeheer aangehouden, zonder pesticidengebruik en bemesting. Lokaal worden stroken niet gemaaid (langs de grachten) om structuurvariatie in de vegetatie te bevorderen.

Sinds eind 2003 zijn peilbuizen geplaatst door het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek, in samenwerking met Natuurpunt, om de grondwaterstand in de Moerkes nauwgezet op te volgen. In het voorjaar van 2011 plantte Natuurpunt, zoals voorzien in het beheerplan, aan de westelijke perceelsgrens een houtkant van zwarte els. Aan de zuidzijde werd de knotwilgenrij versterkt, in samenwerking met de naburige landbouwer.

In de zomer van 2011 werden twee amfibieënpoelen aangelegd, in samenwerking met het Regionaal Landschap Meetjesland. De aangelegde poelen hebben ook een ondiepe waterzone. Hierdoor kan het ondiep water in het voorjaar snel opwarmen wat een belang heeft voor amfibieën.