Voordonkse Plassen

Toegankelijkheid

Het gebied is niet vrij toegankelijk voor het publiek maar kan wel bezocht worden onder leiding van Natuurpunt De Putter. Laarzen of stevige schoenen zijn nodig in natte periodes.

Beschrijving van het gebied

Het retentiebekken ligt tussen de Zag en de Schrieksesteenweg in een open landbouwlandschap met knotwilgen , houtkanten en bomenrijen naast grachten als perceelsgrens. Het gebied is 1,54ha groot.

De “Voordonkse plassen” ontlenen hun naam aan de donken, een landduinen gordel ontstaan tijdens de laatste ijstijd, die de rechtstreekse toegang tot de rivier de Dijle afsluit. Dit heeft ook als gevolg dat grote delen van Grasheide natuurlijke overstromingsgebieden zijn. Dat de dorpskern van Putte op de cuesta ligt en niet groeide rond het oude economisch knooppunt van de Schriekbaan, Tinstraat en de Leuvensebaan die o.a. Herentals met Leuven verbond, is wellicht ook te wijten aan de kans op overstromingen. Klassiek hebben de oude hoeves in de streek ook steeds een schans (een brede gracht rond de boerderij). De beek zelf werd herhaaldelijk door de mens verlegd (vandaar -leibeek), de beek meandert niet met mooie bochten maar volgt de perceelsgrenzen met rechte hoeken. Stroomafwaarts vinden we ook het natuurlijk overstromingsgebied de Hoge Beemortel, een natuurgebied beheerd door Natuurpunt De Putter. Hier vloeit de Wolzakkenleibeek samen met de Valkelaerebeek en vormt ze de Krekelbeek.

Dieren en planten

De hoofddoelstelling van het overstromingsgebied is het nastreven van een optimaal evenwicht tussen ruimte voor water (berging van ongeveer 11.000m3), ecologie en makkelijk beheer.
Het gebied werd uitgegraven (tussen 25 en 75 cm) en er werd een dijk rondom voorzien. Op het einde van het overstromingsgebied is een knijpconstructie gebouwd. Om het water maximaal te kunnen bufferen dient het water ook weer volledig te kunnen weglopen tussen de buien en gaat het gebied dus weer droog komen te staan. Het gebied zal dan ook bijna altijd ‘droog’ staan (op de poeltjes na). Aan de instroom van het overstromingsgebied is een zandvang voorzien. De beek is hier dieper en breder dan normaal zodat het stromende water hier trager stroomt, stilvalt en het zand kan bezinken. Op deze manier wordt de aanslibbing in het gebied geconcentreerd op één vaste plek.

Als maatregelen naar integratie in de omgeving en verhoging van de landschapswaarde werden nog extra houtkanten en een bomenrij met inheemse soorten aangeplant (Gelderse roos, liguster, meidoorn, eik, zwarte els). Om de natuurwaarde van het gebied te verhogen, zijn er midden in het overstromingsgebied een drietal amfibiepoelen uitgegraven met permanent water zodat ook watergebonden dieren (libellen, waterjuffers, amfibieën) en planten zich hier kunnen vestigen.

Natuurbeheer

De Wolzakkenleibeek valt onder het beheer van de provincie Antwerpen (oa ruimen van de zandvang). Er werd een beheersovereenkomst afgesloten met Natuurpunt De Putter voor het dagelijks beheer van het overstromingsgebied.
Het beheer van het gebied staat in functie van het overstromingsgebied , dwz de waterbergingscapaciteit .
Dat kan door het geheel in te richten als een kruidenrijke plas/drasweide met (eventueel) kleinere rietkragen. Plas en draszones zijn zeer aantrekkelijk voor kleine stellopers en migrerende (water)vogels. Rietkragen zijn dan weer leefgebied voor bosrietzanger en misschien blauwborst.
Het water van de Wolzakkenleibeek is vrij rijk aan nitraten en voedingsstoffen, ook wel eutroof genoemd. Dit maakt de kans op zeldzamere planten of klassieke beekbegeleidende flora zoals dotterbloem vrij klein.
De uitdaging is het onder controle houden van de successie . Successie is een merkbare verandering in de soortensamenstelling binnen een habitat. In nieuw gecreëerde biotopen kan dit vrij snel verlopen. Voor de Voordonkse plassen houdt dit een evolutie in naar een elzenbroekbos. Hierdoor zou de waterberging aanzienlijk kunnen verminderen. Op regelmatige basis zal de zwarte els moeten terug gezet worden. Al snel na de indienstname (voorjaar 2018) schieten in het bekken duizenden zwarte elzen op en dient er hiervoor begraasd, gemaaid of geklepeld te worden.

Voordonkse Plassen Retentiebekken