2019: het jaar van de blanke champignonparasol
Het valt iedereen op, er staan dit jaar opvallend veel paddenstoelen. Dit heeft alles te maken met de regen die met bakken uit de lucht viel de voorbije weken. Hoe meer regen, hoe meer paddenstoelen. Een aantal in het oog springende soorten zijn vliegenzwammen die massaal verschijnen en de blanke champignonparasol die overal opduikt.
De voorbije jaren waren op vlak van paddenstoelen geen hoogvliegers: vooral 2016 en 2018 waren notoir slechte jaren met een warme en droge herfst.
Dit jaar kunnen mycologen (mensen die paddenstoelen bestuderen) nog eens een gat in de lucht springen. Iedereen die een beetje rondkijkt, ziet ze overal opduiken. Je hoeft er zelfs niet naar te speuren, want soorten zoals de geschubde inktzwam, reuzenbovist en grote parasolzwam groeien in bermen en weilanden en zijn groot genoeg om van ver te zien staan.
Recordjaar?
Is het echt een recordjaar? Dat valt moeilijk te zeggen. Aangezien paddenstoelen eigenlijk vruchtlichamen (dus een soort van vruchten) van ondergrondse zwamvlokken zijn, is het bijzonder lastig om die in kaart te brengen en accurate tellingen uit te voeren. Het staat alleszins vast dat het momenteel een goed jaar is, en het contrast met de vorige herfst is bijzonder groot.
Sommige paddenstoelen lijken echt opvallend aanwezig. Zo krijgen we vragen over de opmerkelijke aantallen vliegenzwammen die de voorbije weken verschenen. Uit de ruwe statistieken op www.waarnemingen.be blijkt inderdaad dat 2019 het beste jaar is voor deze soort, sinds de opstart van de databank in 2008. Totnogtoe (de herfst is nog niet afgelopen) kregen we meldingen uit 346 kilometerhokken, waarmee het vorige record uit 2017 (332 hokken) al gebroken wordt.
Blanke champignonparasol
Echt in het oog springend zijn de aantallen van een veel minder bekende paddenstoel: de blanke champignonparasol. Dit is een vrij forse, bleke paddenstoel (hoed tot 8 cm doorsnede), met witte plaatjes en een ring om de witte steel die vooral in graslanden en bermen groeit. In de periode 2009-2018 werd deze soort jaarlijks gemiddeld in 32 kilometerhokken gemeld. Voor 2019 staat de teller op 181 kilometerhokken. Waarom deze soort, net als de vliegenzwam, zo’n boerenjaar heeft, valt moeilijk te verklaren.
Het staat vast dat zwammen niet allemaal op dezelfde manier op dezelfde klimatologische omstandigheden reageren. Zo zien we dat, naast de genoemde soorten, opruimers zoals geschubde inktzwam, heksenschermpje en een serie trechterzwammen momenteel volop te vinden zijn, terwijl vooral de soorten die in symbiose samenleven met bomen, zoals bepaalde russula- en boletensoorten en stinkzwammen, hooguit een matig jaar beleven. Die soorten verschijnen klassiek vroeger op het seizoen (augustus), toen het weer nog niet zo herfstig was.
Zoveel soorten
Wie nu het bos intrekt, kan nog een waaier aan andere soorten zien: gewone zwavelkop (in grote bundels op dood hout), groene anijstrechterzwam, paarse schijnridder, porseleinzwam, nevelzwam,… Ze zijn zeer nuttig, want ze ruimen dood materiaal (takjes, bladeren, grasresten,…) op en zetten dit om in bruikbare voedingsstoffen voor planten en bomen. Daarnaast vinden we er ook zwammen die in symbiose (een intense samenwerking, waar beiden voordeel uithalen) met bomen leven en dus steeds in de nabijheid van bomen te vinden zijn. Ter hoogte van de wortels gebeurt er een uitwisseling van suikers en mineralen. Voorbeelden van die symbionten zijn amanieten (waaronder de vliegenzwam), rodekoolzwam, vezelkoppen, melkzwammen en russula’s.
Paddenstoelen herkennen
Paddenstoelen vind je momenteel in geuren en kleuren. Maar dat betekent niet dat ze zo gemakkelijk op naam te brengen zijn. In Vlaanderen kennen we bijna 5.000 soorten, waarvan ongeveer 2.000 soorten met het blote oog en wat ervaring op naam gebracht kunnen worden.
Voor het herkennen van paddenstoelen, begin je best met een beperkte selectie aan soorten. Wil je een zwam op naam brengen, dan kan je alvast kijken of de soort in deze brochure met 60 gemakkelijk herkenbare soorten te vinden is. Op onze website bespreken we ook een beperkt aantal soorten en groepen. Tenslotte kan je via waarnemingen.be je foto’s invoeren als “paddenstoel onbekend” en hopen dat één van de kenners of andere waarnemers je op weg kunnen helpen. Je kan ook de automatische beeldherkenning “obsidentify” testen als je goed beeldmateriaal hebt van boven- en onderzijde van de zwam. Maar die beeldherkenning werkt enkel correct bij soorten die je in het veld kan determineren. Voor groepen zoals vezelkoppen, breeksteeltjes, mycena’s,… is een loupe en een microscoop vaak onontbeerlijk.
Tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie)
