Boomzesoog is Spin van het jaar 2025

De boomzesoog behoort tot de familie van de zesoogspinnen, die wereldwijd 181 soorten telt. Drie daarvan leven in België.

"Snake-back spider"

De boomzesoog wordt in heel Europa aangetroffen. Je vindt de soort doorgaans in bossen en in houtstapels, maar in de stad Antwerpen is ze bijvoorbeeld ook in parken, particuliere tuinen en zelfs tegen een muur aangetroffen. In geschikte leefomgevingen kan ze heel algemeen aanwezig zijn. 

De lichaamslengte bedraagt 7-10 mm voor de wijfjes, terwijl de mannetjes met 6-9 mm iets kleiner zijn. Beide seksen hebben dezelfde kleur en rugtekening, nl. een donkerbruine, zijdelings gelobde middenband. Deze band doet denken aan het donkere patroon van een adder, waardoor de boomzesoog in het Engels “snake-back spider” wordt genoemd. De meeste spinnen hebben acht ogen, maar –zoals de Nederlandse naam al verraadt- hebben de zesoogspinnen er maar zes. Die staan in drie groepjes van twee en vormen een "H" wanneer ze van bovenaf worden bekeken.

Spectaculaire vangtechniek

Zoals alle zesoogspinnen is de boomzesoog voornamelijk nachtactief en bouwt ze een kenmerkend web om haar prooien te vangen. Dat bestaat uit een gaasachtige buis die wordt gesponnen in scheuren en spleten (onder boomschors, tussen stenen, etc.). Vanuit de ingang van die woonbuis waaieren individuele spinnendraden uit. Deze draden bevatten geen kleefstof, maar geven de trillingssignalen door aan de spin in de buis, wanneer er een insect over loopt. Ze worden ‘struikeldraden’ genoemd en rusten her en der op speciaal door de spin aangebrachte minuscule hoopjes spinnendraad, zodat de draden de oppervlakte niet raken en dus de trillingen perfect kunnen doorgeven.

Wanneer dus een insect over de draden loopt, zal de spin vliegensvlug uit haar woonbuis komen, de prooi met haar gifkaken vastgrijpen en meesleuren naar de spinselbuis. Daarbij is het intrigerend om te zien hoe de spin bij het naar buiten schieten, meteen de richting van de prooi kiest. Die richting bepaalt ze aan de hand van welke draden een signaal doorspeelden.

Een bijkomende strategie bestaat erin dat 'gevaarlijke' prooien zoals angeldragers of insecten met andere verdedigingswapens (zoals de tangen van een oorworm), die middelen moeilijk of niet kunnen gebruiken eens ze in de spinselbuis worden getrokken. Die is immers te smal om hun wapens erin te kunnen manoeuvreren. Het snel naar binnen trekken van een prooi, is dus een goede strategie voor deze soort.

Na zonsondergang zet de boomzesoog zich aan de ingang van haar woonbuis in hinderlaag voor passerende prooi. De positie van de poten is kenmerkend voor alle zesoogspinnen: de voorste drie potenparen zijn naar voor gericht en het achterste potenpaar naar achter. Ze zijn hierin uniek onder de spinnen!

Het duurt ongeveer twee jaar voor de boomzesoog volwassen is.

Verwante soorten

Dat laatste geldt ook voor de twee andere Belgische zesoogspinnen: 
- de muurzesoog is wat groter (tot 14 mm). De donkere middenband op de rugzijde van het achterlijf lijkt in tegenstelling tot die van de boomzesoog een lichte stippellijn door het midden te hebben. Dit is een zeer algemene soort in bebouwde omgevingen.
- de kerkzesoog kan wel tot 22 mm groot worden en heeft meestal een volledig zwart achterlijf. Nog opvallend aan deze laatste zijn de metalliekgroene gifkaken. Dit is een eerder zuidelijke soort, die bij ons een stuk zeldzamer is dan de andere twee soorten.
Zowel de muurzesoog als de kerkzesoog zijn bij ons meestal tegen gebouwen te vinden.

Mocht je op je volgende wandeling in een bos zelf een boomzesoog zien, geef je waarneming dan zeker door (liefst met foto) bv. via de app ObsIdentify.

De Europese Spin van het Jaar wordt gecoördineerd door het Naturhistorisches Museum Wien, in samenwerking met het Arachnologische Gesellschaft (AraGes) en de European Society of Arachnology (ESA). In België neemt de Belgische Arachnologische Vereniging ARABEL de organisatie op zich.
Meer info over de soort kan je hier vinden. 

Tekst: Koen Van Keer (ARABEL) en Christoph Hörweg, Norbert Milasowszky