Crashen vleermuizen door zware metalen?

Als gerenommeerde muggenvangers krijgen vleermuizen toxische concentraties van lood en andere zware metalen in hun lichaam, met dramatische gevolgen. Dat blijkt uit een recente Britse studie.

Elf zware metalen vormen de grootste bedreiging voor de natuur. Hiervan zijn lood, kwik, arseen en cadmium het gevaarlijkst. Kobalt, chroom, koper, mangaan, nikkel, tin en thallium vervolledigen het lijstje. Al deze elementen komen van nature voor, maar door toedoen van de mens zijn de concentraties sterk verhoogd. Ze komen terecht in de lucht door uitlaatgassen en verbranding, maar geraken ook het grondwater in via verschillende vervuilingsbronnen. Hier begint hun weg naar de top van de voedselketen.

Organismen die in het water leven, zoals plankton, zijn continu in nauw contact met deze zware metalen. Net als plastiek in de zee, wordt dit deels opgenomen door het plankton. Dit plankton wordt opgegeten door bijvoorbeeld larven van insecten. Maar de larve eet niet één stukje plankton. Ze eet er tientallen, maar krijgt dus ook tientallen kleine hoeveelheden van de zware metalen binnen. Een eerste opstapeling in één individu.

Bij de volgende stap, wat de vleermuis zelf kan zijn, is er opnieuw een verhoogde concentratie. De vleermuis eet honderden van de larves die zelf al tientallen of honderden keren metaalvervuiling hebben opgestapeld. Hoe meer van deze tussenstappen, hoe meer geconcentreerd die zware metalen worden. Vandaar dat het vet, lever en nieren (waar het giftig goedje zich voornamelijk opstapelt) van toppredatoren zoals ijsberen en tonijn gigantische concentraties van zware metalen kunnen bevatten. Dit proces heet bioaccumulatie. Metaalvergiftiging heeft heel wat schadelijke gevolgen en zorgt voor schade aan de nieren, lever, het immuun- en reproductiesysteem,…

Wat maakt vleermuizen zo kwetsbaar voor metaalvergiftiging? Voor hun grootte zijn vleermuizen lang levende soorten. Meer tijd dus om zware metalen op te stapelen. Ze hebben daarnaast ook een hoog metabolisme door het vliegen en moeten elke dag tot hun eigen lichaamsgewicht aan voedsel opnemen. Opnieuw heel veel inname van mogelijk gecontamineerd voedsel. Bij het overwinteren verdwijnt de vetreserve van de vleermuis, maar blijven de zware metalen zitten.

Soorten zoals de Meervleermuis zijn extra blootgesteld door hun rechtstreekse afhankelijkheid van waterlopen, waar het gros van de zware metalen zich vergaart. Ze eten voornamelijk de larven van dansmuggen. Die larven kunnen overleven in zwaar vervuild water, en kunnen dus hoge concentraties aan zware metalen bevatten, wat een onmiddellijk effect zal hebben op hun predatoren.

Hoewel het onderzoek gebeurde in het Verenigd Koninkrijk, kan metaalvergfitiging ook bij ons verwacht worden. We hebben immers perfect dezelfde soorten, en vervuiling is zeker ook een probleem in onze waterlopen. Soorten als de Aalscholver, Das en Otter lijken kwetsbaar.

Dit weekend organiseert Natuurpunt op 45 locaties in Vlaanderen De Nacht van de Vleermuis. Tijdens de activiteiten laten experts de bijzondere nachtdieren zien en horen aan het grote publiek.

Tekst: Simon Degryse, Natuurpunt
Foto’s: Hugo Willockx

Lees meer over dit onderzoek