Daar is de lente, daar is de Boerenzwaluw!

De eerste Boerenzwaluw van het jaar werd op 10 maart gemeld in Ieper. Maar vooral dit weekend deed de soort haar intocht met waarnemingen in Verrebroek, Bree, Mechelen, Geel en Averbode. Door het relatief frisse weer in heel Europa zijn ze iets later dan andere jaren.

Boerenzwaluwen brengen de winter door ten zuiden van de Sahara. In het voorjaar trekken ze richting Europa, om er te broeden. De meeste vogels volbrengen de oversteek in 30 tot 50 dagen, waarbij ze onderweg 10 tot 20 rustdagen inlassen. Gemiddeld leggen ze tijdens die tocht 450 kilometer per dag af.

Sinds 1985 volgt Natuurpunt de terugkeer van alle zomervogels nauwkeurig op. De voorwacht biedt zich jaarlijks aan rond 10 maart. Dat was ook dit jaar het geval. Maar één zwaluw maakt de lente niet: de eerste echte aankomstgolf werd pas dit weekend opgetekend.

Fris weer over heel Europa, in combinatie met een ongunstige windrichting, zorgde ervoor dat de zwaluwen hun tocht dit jaar uitstelden. De eerste Boerenzwaluw voor West-Vlaanderen werd gezien in Ieper, voor Oost-Vlaanderen in Verrebroek ( Beveren), voor Limburg in Bree, voor Antwerpen in Mechelen, voor Vlaams-Brabant in Averbode.

De terugkeer van de Boerenzwaluw blijft een bijzondere gebeurtenis die voor velen nog steeds het einde van de winter aankondigt. De soort neemt ook een opmerkelijke plaats in in het volksgeloof. Zo zouden zwaluwen geluk brengen. Op plaatsen waar zwaluwen nestelen, zou de bliksem nooit inslaan. Keert een zwaluw niet terug naar zijn nestplaats van het vorige jaar, dan zou dat huis spoedig afbranden.

De Boerenzwaluw is een opvallende verschijning door zijn blauwzwarte verenkleed met lange buitenste staartveren en door zijn grote wendbaarheid in de vlucht tijdens de jacht op vliegende insecten. Maar het gaat niet goed met de Boerenzwaluw. De terugval is opvallend: in de jaren ‘70 telde de Vlaamse broedpopulatie nog rond de 170.000, in 1997 was dat aantal gehalveerd en in 2002 werd hun aantal op 20 à 30.000 geschat. Ondanks jaarlijkse fluctuaties is er duidelijk sprake van een negatieve trend.

Nochtans wil niemand deze ambassadeurs van het boerenland kwijt. Boerenzwaluwen zijn namelijk de beste natuurlijke insectenverdelgers: tijdens het broedseizoen verobert een paartje Boerenzwaluw met een nest jongen circa 1.000.000 insecten.

Het afgelopen weekend werd ook de aankomst van Oeverzwaluw, Gele kwikstaart en Kleine plevier vastgesteld en de voorbije week was er massale doortrek van Grutto’s, met een uitzonderlijke 2000 exemplaren in de IJzervallei. Op 9 en 10 maart trokken Kraanvogels in een golf van de Spaanse overwinteringsgebieden naar de noordelijke broedgronden. Met de zachtere nachten is het intussen ook uitkijken naar de start van de grote paddentrek. De lente is nu echt begonnen.

Tekst: Hendrik Moeremans, Natuurpunt
Foto: Wim Dirckx