Het werkt inspirerend om actuele ontwikkelingen in de vogelwereld te spiegelen aan de daden van historische figuren. Attila de Hun werd in 451 na Christus in Frankrijk door de Romeinen verslagen. De steppes in het Oosten, van waaruit de Hunnen ooit Europa binnenstormden in hun roes van onoverwinnelijkheid, zijn nog steeds hét bolwerk van broedende steppekiekendieven. Door een veranderend landbouwbeleid lijkt de steppekiekendief daar vandaag in de problemen te komen, net terwijl deze toch wel spectaculaire roofvogel in onze contreien wat extra lucht krijgt. Akkervogelexperten van Werkgroep Grauwe Gors wagen zich aan een voorspelling.
Het verhaal begint bij een jong mannetje steppekiekendief dat de zomer doorbracht op het Haspengouwse leemplateau van de Brakouter, symbolisch precies op de grens van Vlaanderen en Wallonië. Een primeur voor België, tot grote voldoening van vele waarnemers. Hij werd op 8 mei 2020 in nog haast juveniel kleed ontdekt (foto onder) en vertrok op 1 september netjes geruid in prachtkleed naar het Zuiden (foto boven). Dit geval staat niet op zich. Ook elders in Europa is een tendens waarneembaar dat vooral 2e kalenderjaar mannetjes steeds vaker gaan overzomeren. Het is daarom boeiend dat zowel waarnemingen.be als waarnemingen.nl in respectievelijk België en Nederland al die losse waarnemingen netjes capteren en met foto’s documenteren.
Foto: Victor Claes
Zagen we in 2020 de contouren van de opbouw van een surpluspopulatie?
Om een idee te krijgen van de status van overzomerende steppekiekendieven in de Lage Landen, trok Ben Koks het voorbije broedseizoen in de regio Groningen, Nederland, gericht het veld in. Ondanks hun markante verschijning lukt het vaak niet om steppekiekendieven overdag te vinden. Daarom werd een truuk bedacht en ging Ben op zoek naar slaapplaatsen van kiekendieven. Zo werden er vier gevonden in percelen met zomergranen. Samen met enkele volhardende vrijwilligers werden ze van eind mei tot half september verschillende keren geteld. Eerst vallen daar bruine kiekendieven binnen, vervolgens grauwe en blauwe en pas in de schemering arriveren de steppekiekendieven. Geen makkelijke opdracht dus, maar uiteindelijk kon uit dit veldwerk worden afgeleid dat afgelopen zomer tussen de 12 en de 15 steppekiekendieven in Nederland verbleven.
Als het regent in Nederland, druppelt het in België. Daarom wordt 2020 misschien wel een goede voorspeller voor datgene wat ook bij ons gaat gebeuren, nl. dat steppekiekendief zich eerder vroeger dan later als broedvogel zal vestigen. Dit natuurbericht is dus ook geschreven om de kiekendiefbeschermers in zowel Vlaanderen als Wallonië op scherp te zetten. Attila de Hun komt er weer aan, alleen heeft hij zich vermomd als een intrigerende kiekendief die ons veel zal leren over landgebruik, akkernatuur en de kunst van het beschermen van vogels.
Broedgevallen rondom België
Speculaties over de toename van steppekiekendieven in West-Europa zijn talrijk. Gebaseerd op onze recente inzichten is het aannemelijk dat grootschalige ontwikkelingen in de landbouw in het onmetelijk grote Rusland de steppekiekendief wind in de zeilen geeft. Ongeveer een kwart van de landbouw tussen Moskou en de grens met Finland is door falend beleid van de Russische overheid uit productie genomen en braak gelegd. Een soortgelijke meerjarige braaklegging binnen de Europese Unie bracht begin jaren ’90 ook grauwe kiekendieven terug als broedvogel van akkerland in onze contreien. Ook de steppekiekendief toont zich opportunistisch en zal in het westelijke deel van haar verspreidingsgebied – bij ons dus - toenemen, voorlopig toch. Tot zover het goede nieuws, want in het hart van zijn verspreidingsgebied (Kazachstan en oosten Rusland) veroorzaken grootschalige veranderingen in de landbouw een achteruitgang op wereldschaal. Steppes veranderen daar in intensieve landbouwzones, vaak met de focus op veevoederproductie. Delicate soorten als de steppekiekendief moeten er plaats ruimen.
We zien daardoor een westwaartse verschuiving optreden en het is een kwestie van tijd om straks de vier soorten kiekendief als broedvogel in Vlaanderen te zien. Werkgroep Grauwe Gors zal er, samen met andere partners, alles aan doen om deze ontwikkelingen nauwgezet op te volgen. Ervaringen uit onze buurlanden leren ons dat het soms zeer discreet kan gaan. In 2017 werd als bij toeval tijdens een MAS-telling het eerste zuivere broedpaar steppekiekendieven van Nederland ontdekt. In 2020 was de regio rond Calais aan de beurt voor het eerste Franse broedgeval en ook Tsjechië kreeg dit jaar zo’n primeur.
Kiekendieven hebben recent hun intrede gemaakt in het Vlaamse natuurbeleid. Voor zowel bruine als grauwe kiekendief zijn soortbeschermingsplannen gemaakt en bestaan handvaten om ze actief te beschermen. Het is sterk aanbevolen om de status van broedende kiekendieven tijdig te herzien zodat diezelfde leidraden beschikbaar worden voor blauwe- en steppekiekendief, en zodat de Vlaamse kouters met degelijk en gericht veldwerk kunnen worden uitgekamd en onderzocht.
Tekst: Ben Koks & Kjell Janssens (Werkgroep Grauwe Gors)
Foto: Ben Koks
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief