De bladeren vallen vroeg dit jaar

Door de droogte van de afgelopen weken, lijkt het wel alsof de herfst vroeger begonnen is. Heel wat bomen verliezen nu al hun bladeren. Dat is een gevolg van droogtestress. Bomen zetten hun verdamping stop opdat ze niet helemaal zouden uitdrogen. En in bepaalde gevallen gaan ze dan ook een deel van hun bladeren afstoten. 

Een groot aantal bomen vertoont momenteel een aantal symptomen die te wijten zijn aan de droogte van de afgelopen zomer(s). Bij een deel van de bomen zie je al een vervroegde herfstverkleuring doordat ze hun blad afstoten door de droogte. Verder zijn er ook bomen afgestorven (mogelijk door de droogte) maar het is moeilijk om uit te sluiten of dit alleen aan de droogte ligt omdat het meestal een combinatie van factoren is die de vitaliteit van bomen bepaalt. 

Het effect van droogtestress

In het geval van droogtestress zullen bomen hun verdamping stopzetten opdat ze niet helemaal uitdrogen. In vergevorderde gevallen zullen ze daarom ook een deel van hun bladeren afstoten. Het stopzetten van de verdamping betekent uiteraard ook het stopzetten van de groei. Ze zullen dus minder groeien in droge jaren en minder reservestoffen opslaan. Een ander effect van de droogte is ook dat bomen minder goed in staat zijn om ziekteverwekkers te weerstaan. Zo zullen plaaginsecten voornamelijk de verzwakte bomen aanvallen (zoals letterzetter bij fijnspar, eikenprachtkever bij eik).

Welke bomen zijn de grootste slachtoffers?

Beuken hebben veel last van de droogte doordat ze een oppervlakkig wortelgestel hebben. Bovendien lijden ze ook erg onder de directe impact van zonnestraling doordat de bladeren en de schors kunnen verbranden. Beuk is immers een echte bosboom die aangepast is aan veel schaduw. Lindes zijn momenteel ook al vergevorderd in hun herfstverkleuring. Ook ruwe berken staan er heel schraal bij en zomereiken kunnen veel last ondervinden van een te droge bodem.

Toch kunnen bomen tijdelijke periodes van stress goed overbruggen en zich herstellen wanneer de stressperiode over is. Uiteraard is een opeenvolging van verschillende stressperiodes zonder voldoende tijd voor herstel, nefast voor alle organismen. Bomen die al een aantal droogteperiodes doorstaan hebben, zullen misschien bij de volgende droogte wel de geest geven. Het is alleen heel moeilijk om te voorspellen welke bomen het niet gaan overleven omdat er veel factoren in het spel zijn.

Hoe zit het met onze bossen?

Voor bossen is het verhaal iets ingewikkelder want hier gaat het om een complex ecosysteem dat bestaat uit een verzameling bomen. Bomen in bossen zijn over het algemeen beter gebufferd tegen de effecten van een droogte door hun microklimaat. Het is eigen aan bossen dat ze vochtiger en koeler zijn. Hierdoor zijn hun overlevingskansen groter. 

Je hoort tegenwoordig ook meer en meer stemmen opgaan die pleiten voor de aanplant van bomen uit zuiderse streken in het licht van de klimaatopwarming. Toch is dit nog wat voorbarig. Er is immers veel genetische variatie aanwezig bij onze inheemse boomsoorten waardoor individuen die de droogtes beter doorstaan misschien prominenter zullen worden. Wetenschappers van het INBO stelden recent dat de beuk niet te snel afgeschreven mag worden. Bovendien valt het af te raden om zuiderse boomsoorten te gaan mengen met onze inheemse bossen, omdat heel wat soorten (insecten, zwammen, vogels, etc.) net afhankelijk zijn van ‘onze’ inheemse soorten.

Tekst: Hans Verboven (Boomverzorger bij boomverzorgingsbedrijf De Boom In) en Natalie Sterckx