De noordwaartse opmars van de dennenprocessierups

Na de eerste waarneming in 2021 werden de lokale beheerders geïnformeerd en aangespoord om de omgeving af te speuren naar nesten in de dennen, waar het exemplaar was gevangen. Ondanks intensief zoeken werden er echter geen nesten gevonden. Daarna bleef het enkele jaren stil rond deze soort. We voerden in verschillende gebieden met veel dennen verder inventarisaties uit, maar zonder succes. De vraag rees of dit een eenzame dwaalgast was uit een Franse populatie, of toch een exemplaar uit een naburig, verborgen nest. Het bleef voorlopig een raadsel.
Tot juli 2024. Op 8 juli werd in Nismes (NA) een tweede exemplaar gevangen tijdens een nachtelijke vlindervangst. Wederom werd er gezocht naar nesten in de omgeving, maar ook deze keer zonder resultaat. Kort daarna begon de soort echter vaker op te duiken. Op 10 juli werd een derde exemplaar gemeld in Torgny (LX), gevolgd door een vierde op 11 juli in Virton (LX). Later, op 24 juli, werd opnieuw een exemplaar waargenomen in Nismes (NA), en twee dagen later in Vance (LX). Op 4 augustus werd nogmaals een exemplaar gemeld in Virton, en de laatste waarneming van dat jaar vond plaats op 8 augustus in Esneux, provincie Luik.
 

Deze reeks waarnemingen lijkt het begin van een noordwaartse verspreidingsgolf te markeren, die we de komende jaren waarschijnlijk nog vaker zullen zien, vooral in het Waalse deel van België. Vooralsnog is de soort nog niet waargenomen in Vlaanderen, maar het lijkt slechts een kwestie van tijd voordat ook daar de eerste meldingen binnenkomen.
De dennenprocessierups (Thaumetopoea pityocampa) is het broertje van de eikenprocessierups. Net als die soort bezit de rups irriterende haren die huidirritaties kunnen veroorzaken.
Het is daarom belangrijk dat iedereen alert blijft en waarnemingen van de dennenprocessierups meldt via waarnemingen.be. Hoewel we deze invasie niet volledig kunnen tegenhouden, kan het melden van waarnemingen belangrijke inzichten bieden in de verspreiding en mogelijke plaatsen waar ingegrepen moet worden.

Herkenning

Denk je een dennenprocessierups gezien te hebben? Kijk dan eerst naar de kenmerken om te zien welke processierups je hebt gevangen.
 

Verspreiding van processierupsen in België

De eikenprocessierups is ondertussen al enorm verspreid in ons land (Fig. 6). De verspreidingskaart op waarnemingen.be leert dat deze soort bijna overal in Vlaanderen en Wallonië kan worden aangetroffen. In West-Vlaanderen gaat het echter voornamelijk om zwervende mannetjes: de voortplanting gebeurt vooral ten oosten van de as Antwerpen-Brussel. Vooral in Noord-Limburg kunnen de dichtheden hoog zijn. Tijdens sommige nachtvangsten, in topjaren, in Kinrooi werden van de eikenprocessierups meer dan 40.000 exemplaren op licht aangetroffen. Momenteel zitten de populaties van de eikenprocessierups echter op een zeer laag niveau. Of het met de dennenprocessierups ook zo’n vaart gaat lopen is nog erg onduidelijk. In ieder geval jeuken de brandharen van beide soorten even erg! 

Uitkijken naar nesten

Het is zeker ook de moeite om in gebieden met veel dennen uit te kijken naar de nesten van de dennenprocessierups. Het is zeer makkelijk om deze nesten te herkennen, zelfs van op een afstand: witte spinsels die soms de grootte van een voetbal hebben. Verse nesten zien er wit uit maar als de nesten er al wat bruiner beginnen uitzien zijn het vermoedelijk nesten van het jaar ervoor. In Zuid-Europa (bijv. Frankrijk en Italië) zie je de nesten vaak hangen in dennen. Het is een zeer gewone soort in het zuiden die lokaal erg talrijk kan zijn. In sommige gevallen overleeft de den het helemaal niet door de zware aantasting. Wie een mogelijk nest van de dennenprocessierups ziet, kan het best fotograferen en de foto uploaden op waarnemingen.be.
Tekst: Steve Wullaert (Werkgroep Bladmineerders V.V.E.)