Is dit het laatste Korhoen van België?
In de Ardennen baltst momenteel het laatste wilde korhoenmannetje van België. Ooit was het Korhoen een wijdverspreide vogelsoort in ons land. In heideveldjes en veengebieden gonsde het van koerende, sissende en bolderende mannetjes, terwijl tientallen vrouwtjes toekeken en hun keuze maakten. Nu blijven er nog maar drie Korhoenders over. Hoe is het zover kunnen komen?
Op dit moment zijn er op de Hoge Venen nog drie Korhoenders te zien: één haan en twee hennen. Dat is te weinig om de populatie in stand te houden. Het staat dus zo goed als vast dat België haar Korhoenders binnen aanzienlijke tijd kwijt is. De belangrijkste oorzaak is de inkrimping van hun leefgebied.
Korhoenders leven in heidelandschappen en vochtige hoogvenen. De blauwglanzende, zwarte mannetjes hebben een unieke staart, rode wenkbrauwen en opvallende witte accenten. De vrouwtjes, die de eieren uitbroeden en de jongen grootbrengen op de grond, hebben nood aan goede schutkleuren: roestbruin, zwart en beige gemarmerd.
The final countdown
In Vlaanderen is het Korhoen intussen uitgestorven. Op 11 mei 1997 werd in Meeuwen-Helchteren het laatste mannetje van Vlaanderen gespot. In Wallonië deden ze het lange tijd wél goed. In de jaren 70 leefden op de Hoge Venen nog zo’n 210 korhoenmannetjes en ook op andere plekken in de Ardeense veengebieden kwamen ze tot broeden. Maar dat veranderde na 1990, rond de tijd dat ze in Vlaanderen uitstierven. Ze verdwenen snel uit de meeste Waalse broedgebieden en in de Hoge Venen trokken ze zich terug tot één afgesloten gebied. Ondertussen was al lang duidelijk dat ze meer bescherming nodig hadden. Men besliste daarom de venen tijdens het broedseizoen volledig voor het publiek af te sluiten. Deze dieren hielden het best nog wel een tijdje vol, maar een concentratie in één enkel gebied is gevaarlijk voor het voortbestaan van de soort.
Begin deze eeuw begon de aftelling. Op de Hoge Venen waren toen nog zo’n 25 hanen te vinden. In 2008 werden er nog 12 tot 13 hanen geteld en in 2015 nog amper 3. Nu, in 2017, worden in totaal nog drie Korhoenders gezien: 1 mannetje en 2 vrouwtjes.
De laatste Belgische Korhoenen op de Hoge Venen in maart 2016 (foto: Kris De Rouck).
Leefgebied verdwenen
De grootste bedreiging is het verlies aan geschikt leefgebied. Dit werd in de hand gewerkt door een combinatie van factoren: de klimaatopwarming, intensieve landbouw, overbegrazing, verbossing van heide- en veengebieden, het verdwijnen van berkenopslag en het aanplanten van grootschalige sparrenplantages.
We zien de laatste generatie Belgische Korhoenders nu wegkwijnen. Ondertussen zijn vele heidegebieden in België helemaal in ere hersteld. Daarvan plukken heidesoorten als de Boomleeuwerik en Nachtzwaluw de vruchten. Voor het Korhoen is dat jammer genoeg niet het geval: ze zijn nu eenmaal standvogels en wijken niet uit naar andere gebieden.
De laatste Korhoenders laten zich nu nog van ver bekijken, vanop het observatieplatform bij de Signal de Botrange. Ze zijn een verre en bescheiden schim van een ooit statische, viriele en uiterst energieke heidevogel die de heide deed koeren en sissen.
20 jaar nadat ze in Vlaanderen uitstierven, moeten we ons voorbereiden op een pijnlijk afscheid op nationale schaal.
Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie & Silke Hermans, Natuurpunt
Foto’s: Kenny De Boeck & Kris De Rouck
