Dossier Ineos: duiding bij de beslissingen van de Raad van Bestuur

Onze organisatie is de afgelopen week een paar keer in de media verschenen, en niet op de meest gewenste manier. De Ineos-casus schudde ook intern flink aan onze organisatie die meer en betere natuur ten allen tijde voorop stelt. Met deze communicatie wens ik jullie enerzijds persoonlijk mijn standpunt mee te geven en jullie te informeren over de beslissingen van de Raad van Bestuur van 11 september. Anderzijds roep ik jullie op om constructief verder te bouwen aan een Natuurpunt waar we, soms, vrij en open van mening kunnen verschillen zonder het merk Natuurpunt publiekelijk te schaden.

De essentie van deze communicatie is te herleiden tot twee grote thema's.

1. Onze samenwerking met de haven van Antwerpen en bij uitbreiding een samenwerking met de bedrijven uit de chemische cluster. Meer specifiek ga ik ook in op de manier waarop Natuurpunt met giften omgaat.
2. De wijze waarop Natuurpunt omgaat met de vraag om een duidelijke en uitgesproken positie in te nemen in het klimaatdebat. Kortom: welke koers moet Natuurpunt in de toekomst varen en welke positie neemt Natuurpunt in in het werkveld?

De missie van Natuurpunt is altijd geweest om op te komen voor natuur en biodiversiteit. Niet enkel vanuit een ideologisch perspectief, maar ook met beide voeten pragmatisch op de grond. Dat maakt ons naast een maatschappelijk robuuste en relevante actor ook een betrouwbare partner van andere partijen, van overheden over middenveldorganisaties en politieke families tot economische actoren. We zijn dat ook bij soms complexe beleidsdossiers, zoals de havenontwikkeling. Het is ook als partner van de Antwerpse haven dat we betrokken zijn geraakt bij het dossier van Ineos. Wij beschouwen de haven als een waardevolle partner en erkennen het economisch belang van de haven voor Antwerpen en de rest van het land, net zoals zij het belang van natuur en biodiversiteit in en rond het havengebied en het Schelde-estuarium erkennen. Het hoeft geen betoog dat de haven van Antwerpen en Natuurpunt een verschillende focus hebben, maar we waarderen de ruimte voor open dialoog waarmee we telkens tot de beste oplossing voor alle partijen proberen te komen.

In die hoedanigheid werd de lokale afdeling Natuurpunt Antwerpen Noord en Kempen door de haven van Antwerpen gevraagd om de boscompensatie voor de uitbreiding van Ineos te berekenen. Natuurpunt zegde toe, omdat we de berekening tot boscompensatie als een dienstverlening beschouwen ten voordele van het natuur en het klimaat, dé thema's waarop onze organisatie zich toelegt. Een dienstverlening die compleet los staat van onze visie over mogelijk vervuilende bedrijfsactiviteiten in de Antwerpse haven, of de uitbreiding van een bedrijf als Ineos en die ons nooit zal verhinderen om tegelijk kritisch onze stem te laten horen.

Concreet gebeurt het dat Natuurpunt het ideologisch niet eens is met bepaalde waarden en normen van een partij of organisatie waaraan we een dienstverlening aanbieden. Dat neemt echter niet weg dat we een missie te vervullen hebben: ervoor zorgen dat de natuur in de haven van Antwerpen vertegenwoordigd blijft in de beslissingsprocessen. Daarom hebben we in dit dossier gekozen voor een actieve en coöperatieve rol, met respect voor alle partijen en met een constructieve ingesteldheid waarmee we voor alles de belangen van onze natuur behartigen.

Heeft Ineos Natuurpunt daarbij extra geld gegeven voor de dienstverlening? In dit specifieke geval wilde Ineos meer doen voor de natuur dan enkel de berekende boscompensatie. Daarom bood het de lokale afdeling Natuurpunt Antwerpen Noord en Kempen een schenking aan van 173.000 euro, om een deel van het Ertbrandbos te kunnen aankopen en de verbinding te kunnen maken met de Kalmthoutse Heide. De gift staat compleet los van de berekening van de boscompensatie, en we maken ons sterk dat onze vereniging hier geen enkele ethische grens overschreed. Maar tegelijk begrijpen we dat een dergelijke gift vragen oproept bij jullie, vrijwilligers, personeelsleden. En terecht. Ineos besliste eenzijdig om onze naam in hun externe communicatie te gebruiken. Zodoende werd in de pers de perceptie gecreëerd dat er een formele samenwerking bestaat tussen beide organisaties, iets wat manifest onjuist is.

Maar als bestuur willen we de kritische geluiden in de organisatie in alle opzichten capteren en respecteren. Dit geldt in het bijzonder voor de brief die een deel van de personeelsleden bezorgde aan de Raad. We moeten uit dit voorval dan ook lessen trekken naar de toekomst toe.

Op 11 september 2019 heeft de Raad van Bestuur van Natuurpunt zich gebogen over de Ineos-casus. De Raad besliste het volgende:

• we erkennen dat natuur op braakliggende terreinen in de haven en in industriegebieden in veel gevallen tijdelijk is. Dat niet erkennen zou immers betekenen dat natuurontwikkeling op dergelijke terreinen niet zou getolereerd worden om rechtszekerheid te behouden over de ontwikkelingskansen ervan;
• vanuit dat principe heeft de raad van bestuur van Natuurpunt Beheer zich akkoord verklaard om een deel van de boscompensatie uit te voeren voor te ontwikkelen gronden in de Antwerpse haven; de raad van bestuur van Natuurpunt gaat akkoord met die beslissing; we hebben samen met de BBL en WWF daarnaast een bezwaar ingediend tegen een ontbossing vooraleer er een omgevingsvergunning voor het ganse project beschikbaar is;
• bovendien heeft Ineos de afdeling Antwerpen Noord en Kempen een gift voorgesteld voor de restfinanciering van de aankoop van het Ertbrandbos in Kapellen. Aan die gift is geen tegenprestatie verbonden. De raad heeft het volle vertrouwen in de afdeling Antwerpen Noord en Kempen en gaat akkoord met het aanvaarden van die gift. De raad betreurt wel de eenzijdige berichtgeving door Ineos in De Standaard over de relatie met Natuurpunt;
• we plannen met de havengemeenschap intens te werken rond klimaat en plasticvervuiling;
• de klimaatuitdagingen aangaan is essentieel en Natuurpunt wil zich daar ten volle voor inzetten, met een klemtoon op op natuur gebaseerde oplossingen en hoge algemene ambitieniveaus. We overleggen met de BBL hoe we elkaar kunnen versterken;
• we trekken hieruit wel lessen voor onze vereniging met betrekking tot samenwerken met bedrijven en gaan ook aan de slag met suggesties vanuit het personeel, zoals:
• een update van het afwegingskader samenwerking bedrijven en het ethisch kader daarvoor;
• een aangepaste, heldere en werkbare beslissingsprocedure, zowel professioneel als bestuurlijk, op basis van de juiste expertise en bevoegdheid;
• het ontwikkelen van meer overleg inzake beslissingen die impact hebben op de hele vereniging;
• concrete afspraken over interne en externe communicatielijnen.

Ik wil het ook nog even in een bredere context hebben over de koers die Natuurpunt wil varen op lange termijn. Natuurpunt is een organisatie met enthousiaste en zeer gewaardeerde vrijwilligers en medewerkers met het hart voor de natuur op de juiste plaats. We zijn een omgeving waar geen blad voor de mond genomen wordt. Dat is ook altijd de sterkte en motor van onze werking geweest. Maar we zijn ook altijd een pragmatische organisatie geweest: kritisch, met een compromisbereidheid als het de natuur in Vlaanderen ten goede komt. Ik merk echter dat naarmate we groeien er in toenemende mate andere stemmen opgaan binnen de organisatie. Stemmen die meer aansluiten bij andere milieu- en klimaatbewegingen dan Natuurpunt. Wij delen met hen de zorg en de ambitie voor het milieu en het klimaat maar vragen enige ruimte om hieraan op onze manier te werken. 

Natuurpunt kent een gezonde groei waar de organisatie maar vooral de natuur beter van wordt. We doen dat in overleg, op een professionele manier en met een duidelijke missie. Het innemen van een meer radicale stem in het klimaatdebat - iets wat momenteel polariserend werkt - zou een stijlbreuk betekenen ten opzichte van de manier waarop Natuurpunt zich positioneert en altijd gepositioneerd heeft.

We willen absoluut met alle personeelsleden, vrijwilligers en leden bekijken wat de toekomst voor Natuurpunt inhoudt. Daarom hebben we reeds verschillende initiatieven genomen, zoals bijvoorbeeld het verandertraject. Bij het uitrollen van dit traject werd echter al snel duidelijk dat er - naast onze positionering - meer fundamentele vragen en frustraties leven bij de medewerkers en vrijwilligers. Ook werden er structurele uitdagingen geformuleerd door mensen die nauw betrokken zijn bij dit traject. Tegelijk moesten we tot onze grote spijt vaststellen dat enkele medewerkers en zeer betrokken vrijwilligers de zaak-Ineos aangrepen om het proces van de organisatie via de media te voeren. We willen ook hier de zeer bewuste keuze maken om op constructieve en positieve manier met deze uitdaging en problematiek om te gaan.

Dit traject zal ook door onze nieuwe algemene directeur Walter Rycquart verder opgevolgd worden. Het spreekt voor zich dat jullie feedback hem waardevolle inzichten zal verschaffen en als noodzakelijke grondstof voor zijn visie op de organisatie en het beleid zal dienen. Zonder iedereen die met overgave bij onze organisatie en de natuur betrokken is, vrijwilligers, leden, medewerkers, zouden we nooit geworden zijn wie we vandaag zijn. Een maatschappelijk belangrijke speler die iedereen associeert met natuur en natuurbescherming, noem maar op. Dus zodra Walter als algemeen directeur aan de slag gaat zal het zijn eerste taak zijn om te luisteren en leren van jullie. Ik kijk dan ook uit naar jullie participatie en het delen van jullie mening zodat onze missie van vernieuwing, verbinding en verbreding binnen en buiten Natuurpunt een succes wordt. Laten we met z’n allen een volgend hoofdstuk schrijven in de geschiedenis van de organisatie die ons zo nauw aan het hart ligt.

Lieven De Schamphelaere
Voorzitter