Een leefbare landbouw in een #LevendLand
Onze boerennatuur krijgt het hard te verduren. Daarom trekt Natuurpunt met de #LevendLand campagne aan de alarmbel. Enkel als Vlaanderen ambitie toont, liggen er unieke kansen voor landbouwers om het boerenlandschap te doen herleven.
Tekst: Freek Verdonckt - Tekening: Korneel Detailleur
Uit: Natuur.blad 2021 Zomer
Hoe het landbouwbeleid het leven uit ons land trok
Het was de Nederlander Sicco Mansholt die 50 jaar geleden met het eerste Europese Landbouwbeleidsplan een onuitwisbare stempel drukte op de boerenbuiten. Zijn plan koos een duidelijke koers richting agro-industriële landbouw. Kleine landbouwbedrijven trokken de stekker eruit, anderen werden steeds groter. Landschappen werden hertekend op maat van die trend: landbouwpercelen werden groter en kilometers hagen en houtkanten, holle wegen en ruige bermen verdwenen.
De biodiversiteit kreeg hierdoor rake klappen. Soorten die in grote getale voorkwamen in landbouwgebied verdwenen of namen sterk af. Van de ooit zo talrijke veldleeuweriken schiet er vandaag amper 5% over. Op vele akkers is het stil geworden.
In zijn laatste levensjaren zag Sicco Mansholt in welke enorme vergissing hij had begaan. Maar ze werd door Europa nimmer rechtgezet. De kritiek over hoe we aan landbouw doen heeft nooit zo luid geklonken. Milieuproblemen stapelen zich op en zijn symptomen van een op hol geslagen landbouwbeleid.
Vooruitzicht na inzicht?
Als onderdeel van de Green Deal schoof de Europese Commissie vorig jaar de ‘Voedsel tot bord’ strategie naar voor om onder meer het biodiversiteitsverlies in landbouwgebied te stoppen. Dat zou een grondige hervorming van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) vereisen. Natuurpunt keek daarom hoopvol naar de blauwdruk van dat nieuwe GLB. Maar vijftig jaar vrije baan voor de agro-industrie laat ook zijn sporen na in de beleidsarena: de logge tanker veranderde amper van koers en de hete aardappel werd doorgeschoven naar de lidstaten. Die moeten dit jaar een Strategisch Plan maken waarin ze eigen accenten mogen leggen. De Vlaamse Regering heeft vandaag de sleutels in handen: een écht groener platteland of opnieuw groen licht voor de race naar de bodem.
Lat ligt te laag
Het GLB zorgt voor rechtstreekse inkomenssteun aan landbouwers. In Vlaanderen is dat jaarlijks zo'n 250 miljoen euro. Om die steun te krijgen moeten landbouwers voldoen aan zogenaamde randvoorwaarden. Eens vervuld, wordt er per hectare landbouwgrond uitbetaald. Het gaat over vaak evidente regels zoals het behalen van voldoende water- en bodemkwaliteit, het beschermen van grasland of het behouden van kleine landschapselementen.
Het probleem is dat die voorwaarden vaak veel te vaag zijn en moeilijk handhaafbaar. Vlaanderen legt de lat te laag en dat schikt vooral de groeiende agro-industrie. Terwijl die inkomenssteun een resultaatsverbintenis op een Levend Land had moeten zijn, is het voor velen een afvinklijst met garantie op uitbetaling. Ondertussen worden parels van graslanden ongestraft geploegd, verdwijnen hagen en houtkanten en worden de laatste bermen vol bloemen mee bemest of gesproeid.
Harde garanties nodig
Natuurpunt is helemaal niet tegen het principe om landbouwers met subsidies te ondersteunen. Wel willen we harde garanties dat die straks enkel gaan naar diegenen die alle milieu- en natuurregels op een controleerbare manier invullen en een aantoonbare bijdrage leveren aan natuur- en landschapskwaliteit.
Eindelijk ruimte voor biodiversiteit via ecoregelingen
Waar doordachte randvoorwaarden dé groene motor zijn van het volgende GLB, moeten de zogenaamde ‘ecoregelingen’ voor de turbo zorgen. Dat zijn subsidieregelingen die Vlaanderen kan sluiten met landbouwers die méér dan het minimum doen. Hier ligt een gouden kans om heel gericht in te zetten op het kenteren van de biodiversiteitscrisis in landbouwgebied. Maar dan moet Vlaanderen ambitie durven tonen in plaats van gangbare landbouwpraktijken een groen strikje te geven.
Een eenvoudige rekensom leert ons dat met 60 miljoen euro per jaar, dat is een kwart van de landbouwsubsidies,het land opnieuw levend en veerkrachtig kan worden gemaakt. Met dat bedrag kunnen landbouwers vergoed worden voor wel 4000 kilometer extra hagen en houtkanten, 20.000 kilometer kruidenrijke randen langs waterlopen en akkers en 10.000 hectaren wilde hoekjes. In de valleien en beekdalen zouden zo’n 15.000 hectaren weiland bloemenrijk kunnen gemaakt worden.
Levend land is meer dan biodiversiteit
Die inspanningen lonen ook voor de boer. Biodiversiteit kan landbouw veerkrachtig maken en zekerheid geven om voor komende generaties voedsel te produceren. Een Levend Land helpt ook om grillen van de klimaatverandering op te vangen. Op kruidenrijke graslanden kan meer water worden geborgen voor periodes van droogte en wordt massaal CO2 opgeslagen. Ook de belevingswaarde van het platteland gaat erop vooruit.
Teken de petitie
Het is aan de Vlaamse Regering om landbouwers volwaardige bondgenoten te maken in een herstelplan van ons platteland. Teken onze petitie en vraag de Vlaamse Regering om:
- de rechtstreekse inkomenssteun voor landbouwers te koppelen aan degelijke en controleerbare randvoorwaarden voor milieu en natuur
- een kwart van de landbouwsubsidies te investeren in ecoregelingen waarmee landbouwers eerlijk vergoed worden voor meer hagen, akkerranden, bloemrijke weides en wilde hoekjes.
