Eerste fotobewijs van lynx in Belgische Semoisvallei

Op 27 augustus 2020 legde een wildcamera van Maarten Cuvelier een Euraziatische lynx vast op beeld in de Semoisvallei. De voorbije 20 jaar werden in ons land sporadisch meldingen gedaan van deze grote katachtige. Nu is haar aanwezigheid onomstotelijk bevestigd met fotografisch bewijs.

Na meer dan een eeuw van afwezigheid, doken de voorbije decennia af en toe meldingen op van een lynx in België. Meestal ging het om toevallige zichtwaarnemingen, waarbij geen foto werd genomen, of om sporen die werden aangetroffen zoals voetprenten of aangevreten prooiresten. Het is vaak moeilijk tot onmogelijk om zonder duidelijk bewijs (foto’s of genetisch materiaal) na te gaan of het in dergelijke gevallen echt gaat om een Euraziatische lynx.

Eind augustus legde de wildcamera van Maarten Cuvelier een volwassen lynx vast op beeld in de vallei van de Semois. Een onomstotelijk bewijs dat deze iconische grote katachtige wel degelijk aanwezig is in ons land. Al langere tijd waren er aanwijzingen voor een lynx in dezelfde regio. Mogelijk gaat het om een dier dat niet rondzwerft, maar zich permanent heeft gevestigd. 

Van waar komt deze lynx?

Het is momenteel nog niet duidelijk van waar deze lynx precies afkomstig is. In Frankrijk wordt het aantal lynxen geschat op 200 dieren, met populaties in de Jura en Eifel, en dichterbij enkele individuen in de Vogezen en vermoedelijk ook aanwezig in de Argonne. In Duitsland schat men het aantal dieren op 135, met de dichtstbijzijnde populaties in Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts. In het Paltserwoud loopt een actief herintroductieproject, waar de populatie het nu behoorlijk goed doet. In Nederland zijn voorlopig geen bewezen waarnemingen bekend. 

In Vlaanderen (Voeren en Zuid-Oost-Limburg) zijn in de jaren ‘90 aanwijzingen en mogelijke observaties van lynxen geweest. Zo werden verschillende voetprenten van een grote katachtige aangetroffen, alsook een aangevreten prooi, die aan een lynx werden toegeschreven. In 2006 kwamen nieuwe meldingen uit de Voerstreek, met prooiresten, zichtwaarnemingen en het geluid van een paringsroep. Sindsdien zijn geen meldingen meer bekend. In 2017 werd een filmpje opgenomen van een vermeende lynx in Voeren. Het wordt echter in twijfel getrokken of het een Euraziatische lynx betrof, dan wel een andere soort die mogelijk ergens ontsnapte. 

In Wallonië worden recent sporadisch waarnemingen van lynx gedaan. Zo werd in verschillende streken melding gemaakt van zichtwaarnemingen of sporen van lynx, die vaak echter moeilijk te verifiëren zijn. In 2011 was er een betrouwbare waarneming van voetprenten nabij Chiny. Toch bleven beelden, zoals nu die van de cameraval aan de Semoisvallei, uit.

Is deze lynx rechtstreeks afkomstig van een populatie uit het buitenland, of is de soort al langer onopgemerkt aanwezig in België? Lynxen zijn zeer schuw en hun aanwezigheid is moeilijk vast te stellen. Het is niet ondenkbaar dat de soort al langere tijd aanwezig en gevestigd is in ons land. Verder onderzoek en analyse van genetisch materiaal kan uitsluitsel bieden.

Knelpunten voor verspreiding

In het buitenland, met name in Frankrijk, vormt illegale stroperij een ernstig probleem voor het voortbestaan van de lynx. Dit ondanks dat de lynx een strikte Europese bescherming geniet. Ook de veelvuldige sterfte van lynxen in het verkeer is een belangrijke bedreiging voor de verdere uitbreiding van de soort. 

In tegenstelling tot de wolf, is de lynx trager in het koloniseren van nieuw geschikt leefgebied. De soort breidt zich eerder stapsgewijs - en dus langzaam - uit vanuit reeds bestaande territoria. Lynxen komen bij voorkeur voor in heuvelachtige gebieden in grote, aaneengesloten bossen met dichte ondergroei. Ze stellen hoge eisen aan hun leefgebied en hebben nood aan rustige, ongestoorde plekken met voldoende prooien. De connectiviteit tussen bosbestanden is voor lynxen daarenboven van groot belang om hun verspreiding mogelijk te maken. In een sterk gefragmenteerd landschap is een uitbreiding geen sinecure.

Gezien de sterke menselijke aanwezigheid en de kleine oppervlakte van de huidige bossen, is het weinig waarschijnlijk dat er in de nabije toekomst een vaste lynxenpopulatie in Vlaanderen komt. Maar sporadische aanwezigheid in of passage van jonge dieren door Vlaanderen behoort wel tot de mogelijkheden. 

Belang van documentatie

Kom je (onverwacht) een wilde katachtige tegen, maak dan zoveel mogelijk foto’s of filmpjes. Neem ook foto’s van (vermoedelijke) prooien of sporen, als je die opmerkt. Indien je denkt sporen van een lynx gevonden te hebben, fotografeer deze dan met een universele lengtemaat op de foto (leg bijvoorbeeld een muntje langs de sporen) zodat de grootte goed ingeschat kan worden. Al deze gedocumenteerde waarnemingen kunnen helpen ter identificatie. Je kan ze melden en ze opslaan in de grootste natuurdatabank van België: www.waarnemingen.be. 

Lynxen zijn zeer schuw en ongevaarlijk voor de mens. De terugkeer van deze iconische grote kat geeft onze natuurbeleving in België opnieuw een diepere dimensie.

Tekst: Annelies Jacobs (Natuurpunt Studie)

Foto: Maarten Cuvelier