FlatwormWatcher vindt eerste exotische landsnoerworm voor België

Wat is het verschil tussen een landsnoerworm en een landplatworm? 

Beide groepen lijken vrij sterk op elkaar qua uiterlijk en gedrag. Ze hebben allebei een niet-gesegmenteerd, glad lichaam dat er glibberig uitziet. Ze zijn bovendien op dezelfde soort plekken te vinden: op vochtige plaatsen in kassen of in de vrije natuur. Toch zijn er een aantal belangrijke verschillen. Landsnoerwormen bewegen zich op een andere manier voort. Ze glijden langzaam en eerder rechtlijnig voort, terwijl landplatwormen tijdens het glijden met de kop wiegend heen- en weer bewegen. Een belangrijk kenmerk van landsnoerwormen is de witte ‘slurf’ (proboscis), die aan de voorzijde van het lichaam kan uitgestulpt worden. Landplatwormen daarentegen, hebben centraal aan de onderkant van hun lichaam een uitstulpbare mond. Ten slotte hebben landsnoerwormen een afgeronde kop, terwijl landplatwormen een spitse of halvemaanvormige kop hebben.

Wat maakt landsnoerwormen bijzonder? 

De meeste snoerwormen (Nemertea) zijn mariene organismen. In België zijn ze amper bestudeerd, maar uit Nederland zijn er tot op heden 29 mariene en twee zoetwatersoorten bekend (Faasse et al., 2018). Er zijn wereldwijd slechts 15 tropische soorten bekend die op het land leven. Drie hiervan zijn vermoedelijk via potplantenhandel over de wereld verspreid geraakt. In 2019 werd Argonemertes dendyi voor het eerst in Nederland aangetroffen (det. Leigh Winsor & Jan Soors op forum waarneming.nl) (de Waart, 2022). In 2023 volgde een tweede soort in Nederland, namelijk de melkwitte landnemertijn Leptonemertes chalicophora (de Waart, 2023). Deze onderscheidt zich van Argonemertes dendyi door de doorschijnend witte kleur van het achterste deel van het lichaam. Argonemertes dendyi is meer egaal lichtbruin gekleurd en heeft twee (soms vage) vlekkerige strepen op de rug.

Waarom is het belangrijk om de verspreiding van landsnoerwormen op te volgen? 

De snelle opmars van exotische landplatwormen is zorgwekkend omdat ze zich voeden met regenwormen, slakken en andere ongewervelden, die allemaal belangrijke functies in het ecosysteem vervullen. Zeker de predatie op regenwormen kan nefast zijn, omdat ze een belangrijke rol spelen in de bodemvruchtbaarheid en -doorlaatbaarheid. Landsnoerwormen zijn net als landplatwormen carnivoor. Bovendien werd Argonemertes dendyi in Nederland en België telkens buiten serres aangetroffen, wat erop kan wijzen dat ze kunnen overleven in ons klimaat. Het is daarom zinvol om de verspreiding van landsnoerwormen en hun mogelijke impact op inheemse ongewervelden nauwlettend in de gaten te houden.
 

Tekst: Jan Soors (INBO), Tom Van den Neucker (KBIN), Arnaud Jacobs (NSSIAS), Jane Reniers (NSSIAS), Pascale Hindricq, Leigh Winsor (James Cook University)

FlatwormWatch is een project van het Nationaal Wetenschappelijk Secretariaat voor Invasieve Uitheemse Soorten (NSSIAS), in samenwerking met het Instituut voor Natuurwetenschappen, Plantentuin Meise, het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en de Universiteit Hasselt.

Literatuur:
Faasse M., Bijleveld M., Dekker R. & Turbeville J.M. (2018). Checklist of marine nemerteans of the Netherlands, with five new species (Nemertea). Nederlandse Faunistische Mededelingen 51: 83-92.
de Waart S.A. (2022). Eerste waarneming van een landsnoerworm in Nederland: Argonemertes dendyi (Nemertea). Nederlandse Faunistische Mededelingen 58: 17–22.
de Waart S.A. (2023). Eerste waarneming van de landsnoerworm Leptonemertes chalicophora in Nederland (Nemertea). Nederlandse Faunistische Mededelingen 61: 31–35.