FloraBru, het grote wilde plantenonderzoek in Brussel

Van 2024 tot 2027 trekt Natagora het project om een nieuwe floristische atlas voor Brussel op te maken met Natuurpunt aan haar zijde. Het karteren gebeurt op gestandaardiseerde wijze in IFBL-hokken. Zo kunnen de gegevens vergeleken worden met die van de laatste atlas die gepubliceerd werd in 2006. Tussen 2003 en 2006 werden toen 793 soorten waargenomen in 188 IFBL-hokken. 

De hulp van vrijwilligers is cruciaal voor het realiseren van dit inventarisatieproject dat ondersteund wordt door Leefmilieu Brussel.
Naast deze wetenschappelijke studie zullen Natagora en Natuurpunt activiteiten organiseren voor het grote publiek (gegidste wandelingen, Bioblitz, ….) zodat iedereen kennis kan maken met de rijke flora in de stad. We willen in de schijnwerpers zetten hoe belangrijk planten zijn voor ons ecosysteem en het welzijn van de bewoners.

Roosmarijn Steeman, botaniste die verantwoordelijk is voor het project voor Natuurpunt: België is met een IFBL-raster (opgesteld door het Instituut voor de Floristiek van België en Luxemburg) onderverdeeld in hokken van 1km x 1km. Deze hokken worden al sinds 1939 gebruikt om planten te karteren en verspreidingsatlassen te maken.   Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is onderverdeeld in 195 hokken (175 voor meer dan de helft in Brussel, 24 voor het merendeel in Vlaams-Brabant.) 
Per hok wordt een plantenlijst opgemaakt. Elk hok wordt minstens drie keer bezocht in een verschillend seizoen en de lijst moet minstens 100 soorten bevatten. Op deze manier kunnen voor alle soorten verspreidingskaarten opgemaakt worden zoals deze uit de vorige atlas van bosanemoon. 

Evolutie van de flora opvolgen

Hoe reageren planten op klimaatverandering? Hoe evolueert de Brusselse flora vergeleken met andere grote Europese steden? Wat is de impact van overheidsmaatregelen? Welke soorten verdienen bescherming? We hopen op deze vragen antwoord te kunnen bieden bij het opmaken van de atlas. De vorige atlas resulteerde in een lijst van 25 planten die het hardst waren toegenomen in het gewest. Van deze lijst waren er 15 die nieuw waren voor de regio, 13 van deze 15 soorten zijn oorspronkelijk uitheems. Onrustwekkend is dat 6 van deze 25 sterkste stijgers op de Europese lijst van invasieve exoten staan. Zo is de hemelboom, een Aziatische soort van stenige gebieden, een sterk toenemende soort in het BHG. We verwachten voor deze atlas een verdere sterke toename van uitheemse soorten en veel nieuwkomers voor de regio. Bijenorchis en hondskruid profiteren van klimaatopwarming, deze orchideeën hebben zich opvallend uitgebreid.
De klimopbremraap, een parasiet op klimop, is opvallend toegenomen in verschillende steden. De soort was in de 19e eeuw gekend uit Vorst en Ukkel. Na meer dan 100 jaar, in 2021, dook de soort op in het centrum van Brussel en wordt sindsdien jaarlijks waargenomen in een perkje met klimop. 

Bioblitz Mijlemeers

Mijlemeers, in de vallei van de Vogelzangbeek in Anderlecht, is een door vrijwilligers beheerd natuurgebied aan de rand van de stad. Deze biodiverse plek is een tiental hectare groot en ligt vlakbij het Erasmus hospitaal en de begraafplaats van Anderlecht. 
Een Bioblitz is een evenement waarop zoveel mogelijk soorten worden waargenomen met zoveel mogelijk volk binnen een korte tijdspanne. Het doel was om 150 soorten te halen en daar is deze Bioblitz glansrijk in geslaagd. Op 18 mei 2024 werden in Mijlemeers maar liefst 211 plantensoorten ingevoerd in waarnemingen.be. Hoewel er al 213 soorten uit het gebied bekend waren, konden we nog 75 algemene en minder algemene soorten toevoegen aan de lijst van het gebied. 

Plantenchallenge FloraBru: drie jaar om het meest plantensoorten zien in Brussel

Challenges in ObsIdentify proberen waarnemers een duwtje in de rug te geven door er een beetje competitie in te steken. Van 2024 t.e.m. 2026 verzamelen we plantengegevens in Brussel voor de atlas in waarnemingen.be. Elke goedgekeurde waarneming telt mee, dus naast strepen is het ook prima om zoveel mogelijk planten in te voeren die je tegenkomt in Brussel. Je kan steeds de top 10 zien van de waarnemers die de meeste soorten zagen en de meeste waarnemingen deden. We kunnen zo ook opvolgen hoeveel soorten en hoeveel waarnemingen er al werden gedaan in Brussel. 

De Brusselaars laten kennismaken met de rijke Brusselse flora

Parallel aan de wetenschappelijke studie worden er activiteiten georganiseerd voor het grote publiek. 
We willen de Brusselaars laten kennis maken met de boeiende stadsflora en het belang van het behoud van deze biodiversiteit belichten.
Tot september zullen Natagora en het Centre d’ écologie urbaine 10 botanische wandelingen organiseren op woensdag tussen 15u en 17u. Zo kunnen Brusselaars de gevarieerde flora uit hun omgeving mee ontdekken. 
Voor de Nederlandstalige Brusselaars zijn er twee wandelingen vastgelegd in juni en juli, deze van augustus en september worden nog ingepland. Geïnteresseerden kunnen zich alvast opgeven bij [email protected]

Tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie)