Grootste wesp van Europa op bezoek in België

Voor het eerst werd de grootste wesp van Europa, de reuzendolkwesp of Megascolia maculata, waargenomen in België op twee verschillende plaatsen. De reuzendolkwesp is ongevaarlijk voor mensen ondanks hun imposante grootte (ongeveer 4cm) en uiterlijk. Met de recent warme dagen mogen we wellicht nog meer exemplaren verwachten in België.

De reuzendolkwesp is een Zuid-Europese soort met de meest noordelijke vondsten in Tsjechië. Ze is onmiskenbaar door haar grootte, het volledig zwarte lijf met 4 gele vlekken en de gele kop bij de net iets grotere vrouwtjes. Deze wesp parasiteert op larven van grote bladsprietkevers zoals het vliegend hert, de neushoornkever en de julikever. Dit zijn allemaal soorten die ook in Vlaanderen voorkomen. Het vrouwtje vliegt laag boven de grond op zoek naar deze ondergrondse larven die ze wellicht op geur detecteert. Eenmaal gevonden graaft ze zich een weg naar de larve en legt een ei op de larve. De parasitaire wespenlarve voedt zich dan met deze ene keverlarve alvorens te verpoppen in een nieuwe kever. Verder worden de wespen vaak gezien op grote blauwe of paarse bloemen zoals distels waar ze nectar halen.   

Eerste waarnemingen voor België

Een eerste waarneming werd gemeld op 26 juni 2022 via waarnemingen.be, toen in Bellegem (West-Vlaanderen) een dood exemplaar gevonden werd. Wespenspecialisten Fons Verheyde en Augustijn De Ketelaere brachten de soort op naam en stelden vast dat het om de eerste waarneming van de soort en familie in België ging. Het dier werd gevonden op iemand zijn terras die recent niet in Zuid-Europa was geweest, maar het is altijd moeilijk om zeker te zijn dat hij niet mee is gekomen vanaf Frankrijk of een ander land rond de Middellandse Zee, via bv. reizen of geïmporteerde goederen.

Enkele dagen later vond keverexpert Arno Thomaes een tweede exemplaar in het centrum van Sint-Niklaas (Oost-Vlaanderen). De wesp zat op de bloem van een artisjok in zijn tuin maar vloog onmiddellijk op. Toch herkende hij de wesp meteen en wist dat het over een nieuwe soort voor België ging. Toen de wesp terugkwam, kon hij haar fotograferen. Het bleek om een vrouwelijk exemplaar te gaan van 42mm. In zijn tuin staan heel wat stokrozen, zonnebloemen en artisjokken in bloei en daar kwam ze wellicht op af. Arno Thomaes is onderzoeker aan het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek waar hij zeldzame en beschermde kevers zoals het vliegend hert bestudeert. Hij wilde deze parasitaire wesp al enkele jaren zien in Zuid-Europa en vond nu het eerste levende exemplaar in België.   

Afbeelding

Reuzendolkwesp (c) Emiel Thomaes

Op bezoek in ons land of een blijver?

Deze twee waarnemingen zijn wellicht geen toeval en geven aan dat de soort, net als vele andere insecten, profiteren van het opwarmende klimaat en opschuiven naar het noorden. Wellicht kunnen er de komende dagen nog exemplaren gespot worden in België, het is vooral uitkijken op grote hoge bloemen en wellicht maak je in de duinen nog het meeste kans. De duinen zijn sowieso een gebied waar nieuwe soorten vaak het eerst gezien worden omdat het er iets warmer is. Maar ook de julikever, een van de prooisoorten leeft daar. In Nederland werd de geelstreepdolkwesp Scolia hirta de voorbije jaren al minstens tweemaal waargenomen. Dit is met zekerheid een natuurlijke migrant. Ook voor deze soort uit dezelfde familie is het uitkijken geblazen.

Het wordt nog afwachten of ook de reuzendolkwesp zich zal vestigen in België. De wesp zelf kan wellicht grote afstanden afleggen en naar hier vliegen vanuit Zuid-Frankrijk maar dat wil nog niet zeggen dat de dieren hier in de winter kunnen overleven. Het zal dus nog enkele jaren duren vooraleer we kunnen zien of de soort zich ook permanent gaat vestigen in België. Het wordt dus uitkijken naar de eerste vondsten in de winter naar overwinterende exemplaren, bv. in composthopen met neushoornkevers. Voor de meer algemene julikever en neushoornkever zal deze parasiet wellicht geen probleem geven maar hopelijk is dit ook het geval voor het reeds zeldzame vliegend hert.

Meer lezen?
https://www.researchgate.net/publication/357242837_Eerste_meldingen_van_dolkwespen_in_Nederland_Hymenoptera_Scoliidae

Tekst: Arno Thomaes (onderzoeker aan het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek ) en Fons Verheyde (Aculea, wilde bijen- en wespenwerkgroep)