Help de rode bosmier: doe mee aan het MonitAnt project

Rode bosmieren (Formica s. str.) zijn herkenbare mieren die wijdverspreid zijn in bossen, bosranden en heideterreinen op het noordelijk halfrond. Vanwege hun grote en langlevende nesten, hebben ze op diverse manieren invloed op de werking van ecosystemen. Bosmiernesten fungeren vaak als ecologische eilanden met een hoge concentratie aan voedingsstoffen, wat resulteert in specifieke vegetatie rond zowel actieve als verlaten nestkoepels. Bovendien zijn ze van direct belang voor de mens, omdat ze zowel schadelijke insecten voor de bosbouw als ziekte-overdragers zoals teken onder controle houden. Ondanks dat rode bosmieren op veel plaatsen nog talrijk zijn, groeien de zorgen over hun behoud. Tekenen van lokale achteruitgang worden op verschillende locaties in Europa waargenomen, zoals bijvoorbeeld in gebieden in Vlaanderen met veel urbanisatie en landbouwactiviteiten.

Onbekende huisgenoten

Wat minder bekend is, is dat de nesten van rode bosmieren permanent habitat bieden aan andere, gespecialiseerde ongewervelde soorten. Hoewel rode bosmiernesten vaak worden gezien als onneembare vestingen voor andere organismen, weten sommige ongewervelden met gedrags- en chemische strategieën de nesten binnen te dringen. We schatten dat ongeveer 130 soorten ongewervelden samenleven met rode bosmieren in Europa, waarvan ongeveer 30 soorten frequent voorkomen in Vlaanderen. Op dit moment ontbreekt echter nog een precieze inventarisatie in heel Vlaanderen. De meeste van deze bijzondere dieren zijn alleen te zien door het nest te openen, hoewel sommige, zoals de mierenzakkever en het schitterend lieveheersbeestje, zich buiten het nest laten zien.
Rode bosmieren zijn opvallende en zelfs populaire soorten vanwege hun grote nestkoepels, unieke levensstijl en diverse rollen in ecosystemen. Ze zijn daarom ook een dankbaar onderwerp voor natuureducatie. Toch krijgen deze ecosysteemingenieurs niet altijd de aandacht die ze verdienen in natuurbehoud. 

MonitAnt Project: Europese samenwerking voor de bescherming van rode bosmieren

Om een beter zicht te krijgen op de bedreigingen van rode bosmieren en om hun bescherming te ondersteunen met wetenschappelijke onderbouwing, is er op Europees niveau onlangs het Biodiversa+ project MonitAnt gestart. Hierbij bundelen we de krachten met collega's uit zeven Europese landen. Het hoofddoel is het monitoren van rode bosmieren, het identificeren van trends en het koppelen ervan aan verschillende stressfactoren. Daarnaast wordt speciale aandacht besteed aan de sleutelrol van bosmiernesten voor diverse ongewervelde en gewervelde soorten, waaronder spechten, hoenders en beren. Hoewel elke regio unieke omgevingskenmerken en uitdagingen heeft, wordt verwacht dat factoren zoals habitatfragmentatie en eutrofiëring algemeen een sterk negatief effect zullen hebben op het functioneren van rode bosmieren. Er zal nauw samengewerkt worden met landeigenaars en natuurbeheerders, waarbij concrete beschermingsadviezen zullen geformuleerd worden.

Ook in Vlaanderen moeten we een beter beeld krijgen van de verspreiding van rode bosmieren en geassocieerde mierengasten, evenals van de veranderingen in hun verspreiding en aantallen in de loop van de tijd. Momenteel hebben we slechts voor een paar gebieden in Vlaanderen inzicht in de dynamiek van nesten over verschillende jaren. We zien een belangrijke rol weggelegd voor een burgerwetenschapsinitiatief voor het in kaart brengen van de verspreiding van bosmiernesten en mogelijk enkele zeer herkenbare mierengasten. 

Doe je mee?

We zoeken voor  deze en volgende zomer nog medewerkers die willen deelnemen aan het project. Wil je bosmieren in kaart helpen brengen en karakteriseren bij jou in de buurt, gelieve dan contact op te nemen met Wouter Dekoninck: [email protected] of Thomas Parmentier: [email protected]

Het volledige artikel verscheen eerder in Natuurfocus en kan je hier lezen.

Tekst: Wouter Dekoninck (Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen) en Thomas Parmentier (Universiteit Gent)