Herstel waterhuishouding De Nol werpt zijn vruchten af

De Nol is een voormalig veengebied, gelegen aan de rand van de Kalmthoutse heide nabij het Stappersven. Zoals bijna alle veengebieden in Vlaanderen werd het gebied decennia geleden drooggelegd om turf te ontginnen.

Samen met de turf verdween ook het unieke hoogveenlandschap, en de bijzondere plant- diersoorten die aangepast zijn aan het leven in deze specifieke omstandigheden. Links en rechts, in kleine hoekjes en kantjes, probeerden enkele laatste getuigen van deze verdwenen leefgebieden zich staande te houden in hun verstoorde, verdroogde omgeving. Als er nog iets gered kon worden van de wegkwijnende biodiversiteit, was het hoog tijd voor actie en natuurherstel.

Werken aan natuurherstel

In november 2022 plaatsten we een waterkerend foliescherm aan de noordrand van het gebied. Deze ingreep moest het grootste verlies van grondwater uit het terrein tegengaan. Daarbovenop werkten we een heleboel drainages weg door het (deels) dempen van grachten en het plaatsen van stuwen. Ook in het infiltratiegebied, de omringende droge landduinen, werden maatregelen genomen om de waterhuishouding op landschapsschaal aan te pakken.

Natuurherstel heeft tijd nodig. Intussen zijn we enkele jaren verder en kunnen we vaststellen dat het de goede kant op gaat.

Stabiele grondwaterstanden

Een netwerk van peilbuizen volgt de grondwaterstanden in het gebied op. De data van de hydrologisch herstelde zones tonen duidelijk een stabilisatie van de grondwaterstanden vanaf najaar 2022, toen de werken plaatsvonden. Het grondwater zakt in de zomer minder weg, en de grondwatertafel lijkt stabiel te blijven op zo’n 30cm rond maaiveldniveau. Uiteraard moet er rekening mee gehouden worden dat 2023 – 2024 een uitzonderlijk natte periode was. Maar de vergelijking met peilbuizen buiten de invloedssfeer van de herstelwerken bevestigen het positieve effect van de maatregelen op de grondwatertafel.

 

Planten en mossen leven weer op

Als gevolg van de verbeterde grondwaterstanden, begint de specifieke vegetatie van (hoog)veengebieden zich weer uit te breiden vanuit hun laatste toevluchtsoorden. Veenmostapijten (van zowel algemenere soorten als de bultvormende hoogveenspecialisten) grijpen om zich heen in de hydrologisch best herstelde zones. Voor de werken kwam beenbreek maar op een paar plekjes voor. Deze plant groeit alleen waar het grondwater het hele jaar door aan de oppervlakte komt, en breidt zich nu sterk uit in de natte zone van het gebied. Ook draadzegge, kleine en ronde zonnedauw, veenpluis, klein blaasjeskruid, snavelzegge, … breiden zich sterk uit in deze zones. 

Als klap op de vuurpijl stak dit jaar, na een decennialange afwezigheid, eenarig wollegras opnieuw de kop op in het gebied. De soort staat erom bekend om zich jaren vegetatief te kunnen verstoppen tussen de pijpestro, om onder de juiste omstandigheden opnieuw tot bloei te komen. Het opduiken van deze hoogveenindicator is de gedroomde bevestiging van het herstel van de waterhuishouding. Ook watersnip kan die hoge waterstand wel appreciëren en was in 2024 jaarrond aanwezig in het gebied. 

Het gaat dus de goede kant uit met het natuurherstel in de Nol. Een mooie motivatie om de komende jaren verder te werken aan het hydrologisch herstel, en andere uitdagingen zoals het doorbreken van de dominantie van pijpenstrootje in grote delen van het terrein.

Ondertussen kijken we uit naar de verdere ontwikkeling van de natuur, en zijn we benieuwd welke bijzondere soorten er zich in de toekomst nog zullen (her)vestigen in het gebied. kleine veenbes, lavendelhei, … of vindt de kraanvogel ook zijn weg naar dit unieke veenlandschap in herstel?

De werken zijn uitgevoerd met steun van Vlaanderen en de Europese Unie (Interreg CANAPE). 

Tekst: Jonas Dillen en Christoffel Bonte (Natuurpunt Beheer)