Het klein insectenboek

In deze driedelige reeks nemen Jo, Dries, Gunther en Philippe u mee naar de geheimzinnige en wonderlijke wereld van de insecten. 

Opzetten van lichtvallen voor het determineren van nachtvlinders. Een activiteit die het daglicht schuwt! 

Zaterdag 4 juli, om 21 uur was de afspraak. En ja, we mochten een tiental mensen begroeten voor deze jaarlijks weerkerende activiteit. Dit jaar moesten we echter deels door Covid-19 een andere locatie zoeken. Het werd de Rotterijstraat, vlak aan het natuurreservaat Pyreneeën. Hartelijk dank Manon en partner voor de gastvrijheid! 

Waar ging het precies over? Over het speuren naar vuursalamanders en nachtvlinders (gemeenzaam ‘motten’ genoemd). 

Samen met zijn kompanen Dries en Gunther werden door Jo een drietal skinnervallen (door ons mottenbakken genoemd) geplaatst in en rond het wandelpad Pyreneeën. De opstelling van de eerste val werd nauwlettend opgevolgd door de deelnemers. Terwijl de andere twee vallen opgezet werden, nam Philippe de deelnemers mee voor een duistere tocht door het nabije natuurreservaat op zoek naar amfibieën. Vooral onze jongste deelnemer was duidelijk ‘into amfibieën’. 

Na de wandeling door het donkere bos en op terugweg naar de startplaats werden de nachtvlindervallen aan een eerste inspectie onderworpen. En ja, het doel van deze avond werd bereikt: nachtvlinders zijn geen saaie, bruingrijze beestjes! Het kleurenpalet dat ze tentoon spreidden was, althans voor de meeste deelnemers, overweldigend. 

De volgende morgen werden de nachtvlindervallen door ons leeggemaakt en werden de beestjes op naam gebracht. Naast ons drieën was er toch ook één geïnteresseerde voor dit gebeuren uit zijn bed gekropen. Ja, wat wil je, het was nog maar 5 uur in de morgen.  

Met zo’n 120 waargenomen soorten mogen we van een succes spreken. Alles werd mooi ingegeven op www.waarnemingen.be. U kan alle details en foto’s op deze site terugvinden. Uiteraard hebben we de beestjes nadien terug vrijgelaten. 

Enkele opmerkelijke soorten die we die nacht hebben gevangen willen we toch graag vermelden:  de zoomvlekspanner (tweede waarneming in Oost-Vlaanderen); de zwarte eikenbladroller (eerste waarneming in de Vlaamse Ardennen); de gezoomde valkmot en de witte hermelijnvlinder.  

Volgend jaar zijn we opnieuw van de partij! 

Planten- en insectentocht in de zoom van Pont-West , de nieuwe Ronsische industriezone 

Op zondag 12 juli kozen we voor een totaal andere biotoop, namelijk de niet-verkavelde delen van aan de rand van een nieuwe industriezone, beheerd door het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen. 

Verscheidene deelnemers, zelfs uit het verre Brugge waren aanwezig op deze planten- en insectentocht. Elke plantensoort is waardplant voor specifieke insecten! We trachtten deze te vinden! 

Enkele jaren terug trok dit plekje onze aandacht door de aanwezigheid van heel wat zeldzame en mooie bloemen. Blijkbaar waren bolderik, gele kamille en nog enkele andere planten ingezaaid, maar de massale aanwezigheid van knoopkruid, rolklaver, margriet, boerenwormkruid en duizendblad deden ons toch een beetje dromen. Na overleg met Philippe Moreau, onze onvolprezen voorzitter, kwamen we met de mensen van LAVA, de uitbater van het industrieterrein, tot een overeenkomst wat betreft het maaibeheer, om zo deze biodiversiteit optimaal te behouden. 

Precies een jaar geleden was het ons gelukt om op deze plaats de klaverwespvlinder op feromoon te lokken. En laat nu net een van deze massaal aanwezige planten, de rolklaver, de waardplant zijn van deze nachtvlinder.  Bij aanvang van ons bezoek, vol verwachtingen het feromoon voor klaverwespvlinder gehangen en ja, binnen de minuut vlogen reeds vier mannetjes rond het feromoon. Deze nachtvlinder is nog steeds behoorlijk zeldzaam en als je weet dat de rupsjes soms tot twee jaar in de wortels van de waardplant leven, dan kunnen we wel aannemen dat het maaibeheer zijn nut heeft bewezen. 

Vlinder- en insectenwandeling  in de buurt van Kapelle Wittentak te Ronse 

Naar jaarlijkse gewoonte organiseerde Natuurpunt Ronse het eerste weekend van augustus een vlinderwandeling. Waar deze wandeling in het verleden doorging op de oude spoorweg (door kap, eerder kaalslag, is dat uitmuntend biotoopje ‘verpruts’) hebben we de locatie verplaatst naar de Hotond en Scherpenberg. Waar in het verleden bijna uitsluitend dagvlinders aan bod kwamen, hadden we het deze keer over meerder families in de insectenwereld. 

Ondanks de verstrengde maatregelen rond Covid-19, mochten we dit jaar toch een achttal geïnteresseerde wandelaars verwelkomen. 

Zoals eerder gemeld hadden we op deze wandeling vooral oog voor insecten. Deze groep is de laatste decennia zwaar getroffen. Als we studies uit het buitenland mogen geloven is bijna 70% van de biomassa insecten verdwenen. We vermoeden dat het ook zo is! Wanneer we vroeger met de wagen richting Ardennen of kust reden was het vaak nodig de voorruit van de wagen te reinigen. Veel dode insecten op de voorruit. Nu daarentegen . . .  

Insecten kunnen niet zonder planten leven en omgekeerd! Veel insecten leven in hun stadium als larve, rups, maar ook als imago op en van planten. Omgekeerd geldt ook dat planten niet zonder insecten kunnen leven. Denk maar aan de bestuiving. Bij aanvang van de wandeling wees Gunther Groenez op deze samenwerking door ons twee beukenblaadjes in de hand te stoppen. Op het enen blaadje vonden we de ‘gallen’ van de beukengalmug, op het andere blad de ‘mijnen’ van de zigzagbeukenmineermot. Gedurende de rest van de wandeling werden heel wat van deze interacties tussen insect en plant opgemerkt.  

Een korte stop bovenaan de Hotond leverde de eerste vlinders op. In tegenstelling tot vorige jaren toch eerder kleine aantallen en heel weinig soorten. Enkele koolwitjes, een boomblauwtje, een bruin en oranje zandoogje . . . dat was het zo wat.  

We wandelden verder naar de Scherpenberg. Ook hier weinig vlinders te bespeuren. Enkel zandoogjes waren present, alsook enkele paardenbijters (libellen) aan de bosrand.  

Iets verder zochten we een locatie op waar we tijdens vorige jaren de wespenspin konden waarnemen. Ook dit jaar waren ze in grote getallen aanwezig. Het web van deze spin is vrij goed herkenbaar door een duidelijk dikkere zigzag in het web. De spin zelf is vrij groot en heeft een mooi geel-zwartpatroon, vandaar de naam. Het lievelingsvoedsel, sprinkhanen, was ook overvloedig aanwezig. Om deze sprinkhanen op naam te brengen heb je een goed gehoor (of een app) nodig, want op het zicht is dit ondoenbaar. 

Waar ik tevergeefs het feromoon voor de frambozenglasvlinder had uitgehangen op de top van de Hotond, lukte het hier wel om twee mannetjes te lokken (op feromoon komen enkel mannetjes af), dit tot groot genoegen van de deelnemers. Snel een vangnet over de vlinders, het doorkijkpotje in en doorgeven. Zo kon iedereen deze prachtige beestjes van dichtbij bewonderen.  

Bij de terugkomst aan de kapel waren ook nog enkele wilgenwespvlinders te bewonderen.

Is de interesse bij jou ook een beetje opgewekt? Hou dan de agenda van Natuurpunt Ronse goed in de gaten. Regelmatig gaan er activiteiten over insecten door, zowel binnen als buiten de regio. 

Woordenlijst: