Hoe spoor je best het nest op van een Aziatische hoornaar?

Observeer je eigen tuin!

De koninginnen startten in maart met het stichten van een embryonestje. Deze zijn net zo klein als een pingpongbal en zijn moeilijk te vinden. 

1. Kijk in je kot! Je vindt de embryonale en vervolgens primaire nesten van de Aziatische hoornaar vaak op beschermde locaties zoals tuinhuizen, onder afdaken en dakranden, in nestkastjes en spouwmuren. Let wel op: de meeste steekincidenten komen voor bij nesten die zich dicht bij de grond bevinden.
2. Kijk in je haag! Voordat je begint met snoeiwerken, is het belangrijk om eerst goed te observeren. Neem enkele minuten de tijd om te kijken of je geen hoornaars of andere insecten ziet in- en uitvliegen op specifieke plaatsen.
3. Lenteval in je tuin? Draag bij tot onderzoek naar de selectiviteit van deze lentevallen door deel te nemen aan het Mijn Tuinlab-project. Plaats ook een sponsje, houtsnippers of geëxpandeerde kleikorrels in de val om bijvangst te laten overleven tot je de lenteval kunt legen. Controleer je val dagelijks en registreer je vangst op Mijn Tuinlab.

Nesten opsporen met de wiekpotmethode 

Vanaf mei duiken de eerste primaire nesten op en kunnen nesten opgespoord worden met de wiekpotmethode. Vespawatch.be blijft dé website om nesten te melden. Na melding van een nest op Vespawatch.be krijg je een overzicht van erkende bestrijders van de Aziatische hoornaar in Vlaanderen. 

Heb je Aziatische hoornaars gezien in je tuin? Gebruik de wiekpotmethode om een nest op te sporen.
De wiekpotmethode maakt gebruik van een wiekpot met zoete lokstof die in de buurt van een vermoedelijk nest wordt opgehangen om vliegrichtingen en -tijden van en naar het nest te bepalen. De vliegtijd is dan de tijd die de hoornaar nodig heeft om vanaf de wiekpot naar het nest te vliegen, het suikergoedje daar af te leveren, en terug te vliegen naar de wiekpot. Een vliegtijd van 1 min komt overeen met een afstand van ± 100 m tot het nest (vuistregel). Door meerdere wiekpotten te installeren kan via triangulatie van vliegrichtingen het zoekgebied verkleind worden. Een wiekje doorheen het deksel voorkomt dat de hoornaars verdrinken en vliegtijden kunnen opgemeten worden. Uitgebreide info om deze methode op te starten, vind je op vespawatch.be. 

1. Als wiekpot gebruik je best een glazen potje met een deksel. De wiek is dan een stukje stof (katoen, dweil,…) dat je via een gaatje doorheen het deksel propt. Een zoete lokstof kan je zelf maken door 1/3 bier, 1/3 wijn en 1/3 suiker met elkaar te mengen of door de wespenlokstof Trappit aan te kopen.
2. Merk een hoornaar met een markeerpotje voor honingbijkoninginnen.  Verfstiften zijn ideaal om een markering aan te brengen. (zie foto)
3. Plaats je lenteval of wiekpot in de buurt van planten die veel hoornaars aantrekken zoals de bloemen van dwergmispel (juni en juli),  sneeuwbes (zomer) en klimop (najaar), of de vruchten van fruitbomen zoals appelboom (zomer en najaar), vijgenboom (einde zomer), druivelaar (einde zomer),…
4. Kleef eens een pluimpje op de hoornaar!  In een bebost gebied kan het helpen om de hoornaar visueel te volgen door er een pluimpje aan te kleven. Deze techniek vereist wel wat achtergrondinformatie en kennis.
5. Vanaf augustus verloopt de wiekpotmethode minder vlot aangezien de werksters dan meer behoefte hebben aan eiwitten om aan de larven te voederen. Je kan nu vis of kip gebruiken om de hoornaars te lokken en dezelfde methode als op de wiekpot toepassen.
6. Houd er rekening mee dat het vlieggedrag van Aziatische hoornaars in stedelijke gebieden kan afwijken. Benieuwd welk effect dat heeft op de vuistregel van 1min≈100m? Lees dan het artikel ‘De vliegkunst van de Aziatische hoornaar’ in de nieuwste editie (maart 2024) van Natuur.focus.
7. Probeer de verhuismethode! Dit is een variant op de wiekpotmethode waarbij je telkens een hoornaar met zijn wiekpot een honderdtal meter ‘verhuist’ richting het nest.  Hierbij is enkel een vliegtijd noodzakelijk aan het begin van de zoekactie als richtlijn. Nadien kan er gefocust worden op de vliegrichtingen bij het verhuizen en wordt veel tijd uitgespaard. Een hoornaar heeft immers tijd nodig om een nieuw geplaatste wiekpot te vinden. Bovendien is deze methode efficiënter bij hogere nestdensiteiten.
8. Registreer je wiekpotten in de Aziatische hoornaar Tracker (Editor), een app aangeboden door de Vespawatchers van de Imkersvereniging Sint Ambrosius Mortsel Edegem in samenwerking met Telenet en INBO, om samenwerking met andere vrijwilligers vlotter te laten verlopen. Een overzicht van alle wiekpotten in Vlaanderen vind je in de Aziatische hoornaar Tracker (Viewer).
9. Een overzicht van actieve haarden Aziatische hoornaar vind je hier. Deze kaart toont waar er recent veel individuen Aziatische hoornaar zijn waargenomen en geeft ook een overzicht van reeds gemelde nesten op vespawatch.be dit seizoen.

Meer aanbevelingen nodig als imker?

De partners van het Praktijkcentrum Bijen hebben specifieke aanbevelingen samengesteld voor imkers om deze invasieve soort efficiënt te beheersen. Dit rapport zal jaarlijks herzien worden.    

Tekst:  Heleen Van Ransbeeck (UGent)