In de bres voor de egel

In heel Europa gaat de egel achteruit. De precieze oorzaak voor deze achteruitgang is nog onbekend, maar er zijn meerdere mogelijke factoren die waarschijnlijk samen een rol spelen. Zo zijn veel hagen en heggen verdwenen door veranderingen in het landbouwlandschap en toenemende verstedelijking. Deze kleine landschapselementen zijn cruciale schuilplaatsen voor egels. Diverse onderzoeken tonen bovendien aan dat de biomassa aan insecten - en daarmee het primaire voedsel voor de egel -  de afgelopen decennia sterk is afgenomen. Dit kan verband houden met het verdwijnen van de randzones en het gebruik van pesticiden en slakkenkorrels. Ook robotmaaiers, ongelukken in de tuin door nieuwsgierige huisdieren of rondslingerend afval, en de ‘egelziekte’ leiden tot veel sterfgevallen. Daarnaast eist ook het verkeer een aanzienlijk aantal slachtoffers. 

Piek in aanrijdingen

Egels zijn veelvoorkomende verkeersslachtoffers, vooral in gebieden waar hun leefgebieden overlappen met een dicht wegennet. Hoewel egelpopulaties in stedelijke omgevingen verrassend hoge dichtheden kunnen bereiken, leidt dit helaas vaak tot tragische gevolgen op de weg. Schattingen tonen aan dat jaarlijks tussen de 230.000 en 350.000 egels omkomen in het Belgische verkeer. Uit gegevens van Waarnemingen.be blijkt dat er jaarlijks twee periodes zijn waarin significant meer aanrijdingen met egels worden gemeld: april-mei en juli-augustus. De piek in april-mei valt samen met het begin van de paartijd. Egels, en dan met name de mannetjes, zijn actiever en mobieler tijdens het paarseizoen. Per nacht leggen ze al gauw enkele kilometers af op zoek naar een partner waardoor ze vaker de weg moeten oversteken. De piek in juli-augustus wordt veroorzaakt doordat jonge egels dan hun geboorteplek verlaten en op zoek gaan naar een eigen leefgebied. Na de eerste drie tot vier weken in het nest bij de moeder, beginnen jonge egels rond vier weken oud het nest te verlaten om samen met hun moeder te foerageren en te leren hoe ze voedsel kunnen vinden. Zodra de jonge dieren een leeftijd van zes tot acht weken bereiken, worden ze als onafhankelijk beschouwd en wagen ze zich zelfstandig op pad. Hun zoektocht naar een eigen leefgebied leidt tot grote verplaatsingen van deze nog onervaren dieren, wat resulteert in een toename van het aantal verkeersslachtoffers. 

Waarnemingen verkeersslachtoffers doorgeven

Het project Dieren onder de wielen van de Vlaamse overheid en Natuurpunt volgt sinds 2009 de verkeersslachtoffers in Vlaanderen op en probeert zo de gevaarlijke knelpunten op de Vlaamse wegen verder in kaart te brengen. De egel staat al jaren in de top 3 van meest gemelde aangereden dieren. Eén van de manieren waarop we egels kunnen monitoren is aan de hand van verkeersslachtoffers. Om beter inzicht te krijgen in de locaties waar de meeste fauna sneuvelt onder de wielen, is elke melding van een verkeersslachtoffer waardevol. We roepen daarom op om waarnemingen van verkeersslachtoffers te melden via www.waarnemingen.be. Nog beter is het registreren van routes of sessies. Dit doe je gemakkelijk tijdens elke verplaatsing met de apps ObsMapp, Observation of IObs.

Egels en robotmaaiers: een dodelijke combinatie

Elke dode of gewonde egel is er eentje te veel. Daarom moeten we niet enkel aandachtig zijn voor aanrijdingen in het verkeer, maar ook voor het groeiende gevaar van ‘aanrijdingen’ in eigen tuin door robotmaaiers. Bij gevaar verstarren egels en rollen ze zich soms op tot een bol, waardoor ze weerloos zijn tegen de messen van een robotmaaier. Dit kan leiden tot ernstige verwondingen, en vooral jonge egels lopen hierbij een verhoogd risico om dodelijk onder de maaier terecht te komen. 

Gelukkig zijn er technische maatregelen die ongevallen met egels kunnen voorkomen en de ernst van verwondingen kunnen verminderen. Het is cruciaal om een robotmaaier enkel overdag te gebruiken, aangezien egels voornamelijk pas bij schemer actief worden. Kies bovendien een model met zwenkbare of inklapbare messen en een lage chassishoogte (minder dan 4,5 cm). Overweeg daarnaast een model met geavanceerde detectietechnologie (zoals radar of AI) en maak gebruik van de “no-go zone” functie, indien beschikbaar, om bekende nesten, composthopen of wilde ruige hoekjes in de tuin te beschermen. 

Om de vinger aan de pols te houden, is het belangrijk om de egelpopulaties te monitoren. Door op lange termijn de populatie te tellen op een gestandaardiseerde manier kan je inschatten of een populatie stijgt of daalt. Er worden op dit moment nog geen gestandaardiseerde tellingen in Vlaanderen of België gehouden. Wil je meehelpen met het monitoren van egels? Geef een seintje aan [email protected]. 

Hier vind je extra tips om je tuin egelvriendelijk in te richten

Tekst: Maya De Maegdt en Sanne Ruyts (Natuurpunt Studie)