Laat de zeeraket bloeien op het strand

Toerisme, urbanisatie, kustverdediging ... nagenoeg nergens in Vlaanderen is de druk op de omgeving zo nijpend als aan de kust. Door de hoge druk van menselijke activiteit in, op en rond onze duingordels, zijn ze in erbarmelijke staat. Bestaande wettelijke initiatieven en beschermingsmaatregelen hebben tot nu toe weinig zoden aan de dijk gebracht. De huidige erbarmelijke staat van de kustnatuur, in combinatie met de langdurige en voortdurende hedendaagse hoge druk, nopen tot kordate maatregelen. Alleen zo kunnen we vrijwaren wat er nog rest van de ooit mature duinengordels aan onze Vlaamse kust, voor toekomstige generaties.

Hoe kan het anders?

De oppervlakte aan nog bestaande natuur aan de kust - duinen en graslanden - wordt ondanks de wettelijke bescherming (bv. het Duinendecreet en het Vegetatiebesluit) steeds kleiner. Deze natuur staat jaar na jaar onder aanhoudende druk. Dit tij keren vraagt om goed doordachte oplossingen, zodat natuurontwikkeling blijvend en duurzaam kan worden. Gelukkig zijn de oplossingen bekend. 

Vervang machinaal door handmatig strandreinigen

De eerste lockdown heeft ons getoond dat de natuur aan de kust veerkrachtig is. Geef ze de ruimte, en de plantengroei en embryonale duinvorming neemt snel toe. Duinvorming kan zeewaarts gerealiseerd worden. De eerste daad om dit te bereiken is het beëindigen van de machinale strandreiniging. Het ruimen van afval met machines zorgt immers voor het platwalsen van nieuwe duinen die zich vormen. Handmatige strandreiniging is een haalbaar alternatief, zie bv. het vrijwilligersinitiatief van de Proper Strand Lopers, die nu al veel opruimacties doen. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat het ook met professionele krachten betaalbaar is. Een extra pluspunt is dat door het handmatig verwijderen van niet-natuurlijk afval, de natuurlijke vloedlijn blijft liggen. Deze bestaat uit schelpen, wieren, ... en vormt een bron van voedsel voor zeevogels. Op deze manier kunnen embryonale duinen uitgroeien tot een volwaardige duinengordel. Naast de meerwaarde voor natuur, zorgen deze duinengordels ook voor kustbescherming en de broodnodige infiltratie van zoet water in de bodem.

Effenen van het strand (foto: Gert Vanautgaerden).

Voorzie ruimte voor natuur en zet in op habitatbescherming en opwaardering

Bestaande (restanten van) duinen moeten sowieso bewaard blijven omwille van natuurbehoud, het duurzaam infiltreren van het zoet water en het tegengaan van de verzilting. Hierbij dienen de bestaande duinen in bebouwbaar gebied gevrijwaard te worden van verdere verkaveling, want deze percelen bebouwen en het regenwater afvoeren zorgt immers voor minder infiltratie ter plaatse. Dit kan worden aangevuld met het aanleggen van wadi’s, die zorgen voor een nog betere wateropvang. Daarnaast zorgt vrijwaring van bestaande duinen ook voor de broodnodige groene oases in stedelijk gebied en voor meer natuur in de buurt. Door deze kleine ‘groene vlekken’ in stedelijk gebied te behouden, wordt ook de recreatiedruk op de duinen en het strand in natuurgebied kleiner. Een win-win voor infiltratie, natuur én recreatie.

Start vanuit legale beschermingsstatus en bestaande natuurrichtplannen 

Instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) worden momenteel niet gehaald. Speciaal beschermde gebieden (VEN, Natura 2000) worden niet effectief en onvoldoende beschermd. Er is nochtans al een wettelijk kader voor duinbescherming en duinuitbreiding. Verschillende duingebieden en stukken strand zijn aangeduid als natuurgebied, speciale beschermingszone, VEN-gebied ... Dit zorgt voor de theoretische bescherming van duin en strand, maar in de praktijk wordt deze bescherming niet gehandhaafd. De wetgeving is er, we moeten deze nu finaal implementeren. Een overkoepelend beheerplan voor de ganse kust en opname van natuurbescherming in strandconcessies kunnen hier duidelijkheid bieden.

Tekst: Bart Vanwildemeersch (West-Vlaamse Milieufederatie), Sarah Vanden Eede (WWF-België) en Sarah Tilkin (NP Beleid), namens de Kustwerkgroep