Licht uit voor de glimworm

Lichtvervuiling

Nachtelijk kunstlicht vormt een wereldwijd milieuprobleem. Lichtvervuiling wordt vooral gecreëerd door straatverlichting, maar ook door verlichte reclameborden, tuinverlichting, voertuigverlichting enz. De hoeveelheid kunstlicht neemt jaarlijks toe. De klassieke oranje straatlampen worden momenteel op grote schaal vervangen door de meer energiezuinige witte LED’s die ook een nog betere zichtbaarheid voor de mens bieden. Over de mogelijke gevolgen hiervan op de fauna, weten we nog vrij weinig.    

De grote glimworm

Diersoorten waarbij licht een cruciale rol speelt in hun levenscyclus zijn zeer vatbaar voor onnatuurlijke lichtsignalen. In Vlaanderen leven twee nacht-actieve kevers die communiceren met lichtsignalen:  de glimwormen en de vuurvliegen. Onderzoekers van de Universiteit Antwerpen trokken het veld in om de effecten van witte LEDs op het paarsucces van de grote glimworm (Lampyris noctiluca) experimenteel te onderzoeken. Bij deze soort geeft het vleugelloze vrouwtje vanop de grond of vanop een grasspriet een “bioluminiscerend” lichtsignaal. De mannetjes – die niet glimmen - vliegen rond op zoek naar het signaal van een vrouwtje. Na de paring dooft het vrouwtje haar lichtje, ze legt haar eieren en sterft. De onderzoekers maakten namaak-vrouwtjes met een klein groen LED-lichtje en plaatsten die in de buurt van grotere LED-lichten met fuikvallen erbij. Ze telden hoeveel mannetjes naar de vallen vlogen en of er een verschil was tussen lichten met verschillende intensiteit (hoog of laag) en lichtkleur (warm wit of koud wit). Bij het nachtelijke veldwerk assisteerden ook Natuurpuntvrijwilligers van de insectenwerkgroep Voelspriet. De onderzoekers ontdekten dat de mannetjes sterk beïnvloed worden door wit licht en dit was reeds het geval bij verrassend lage lichtintensiteiten, wat nog nooit eerder werd waargenomen. Bovendien zagen ze die negatieve effecten op de mannetjes zowel bij het warm als koud wit licht, wat onverwacht was gezien glimwormen verschillend reageren op verschillend gekleurde lichten. Wanneer de vrouwtjes in een verlichte zone zitten, zijn de mannetjes niet meer in staat om ze te vinden. De vrouwtjes gaan niet zomaar weg uit een verlicht habitat, wat maakt dat ze niet gevonden worden door een partner en zich niet kunnen voortplanten. 

Afbeelding

(c) Mira Van den Broeck

De toekomst van de glimworm in Vlaanderen 

Om de toekomst van de grote glimworm in Vlaanderen te vrijwaren, biedt het doven van de straatverlichting tussen eind juni en half juli gedurende het paarseizoen van de glimworm de meest efficiënte oplossing. Dit gebeurde reeds met succes op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Een betere lichtarmatuur die het strooilicht op niet-gewenste plaatsen tegenhoudt, kan ook helpen en zorgt ervoor dat het menselijke veiligheidsgevoel niet in het gedrang komt. Zelf kan je de monitoring van de glimwormpopulaties een handje helpen door je geobserveerde individuen te melden op www.waarnemingen.be. Hierdoor kunnen we ook beter in kaart brengen welke straatverlichting best gedoofd moet worden voor een beter conservatie beleid.   

Tekst: Mira Van den Broeck (Master in Evolutie- en gedragsbiologie, domein: glimwormen)

Bron: Van den Broeck, M., De Cock, R., Van Dongen, S., & Matthysen, E. (2021). White LED light intensity, but not colour temperature, interferes with mate‐finding by glow‐worm (Lampyris noctiluca L.) males. Journal of Insect Conservation, 1-9.