Massaal veel paddenstoelen in de bossen

Wellicht zag je het zelf al: in de meeste bossen struikel je bijna over de paddenstoelen. Het wisselvallige herfstweer met veel regen en zachte nachten heeft ervoor gezorgd dat er de voorbije weken massaal veel hoedjes verschenen. 

In tijden met steeds meer extreme weersomstandigheden klonk de recente boodschap van weervrouw Sabine Hagedoren bijna bevreemdend in de oren: september 2017 was een normale maand, aldus het KMI. Normale temperaturen, een gemiddeld aantal uren zonneschijn en een net iets meer dan gemiddelde hoeveelheid neerslag.

Voor paddenstoelenliefhebbers betekent het najaar van 2017 een verademing. In 2016 leken de paddenstoelen wel een sabbatjaar te nemen; eerst hadden we een kurkdroge september en eind oktober begon het al te vriezen. De meeste paddenstoelen komen bij nachtvorst niet meer uit de grond.

Enkele cijfers illustreren het perfecte paddenstoelenjaar. Zo werden in de online databank waarnemingen.be in september 2017 237 waarnemingen van vliegenzwammen ingevoerd; in september 2016 was dat er maar 1. En hoewel de herfst nog volop aan de gang is, zien we dat voor sommige paddenstoelen de records nu al gebroken worden. De Kastanjeboleet werd dit jaar al in 156 kilometerhokken gemeld, dat is een record sinds de opstart van de natuurdatabank in 2008.

Zijn er nu echt meer paddenstoelen dan vorig jaar?
Zo’n natte herfst heeft ongetwijfeld een positieve impact op de productie van vruchtlichamen. Want dat zijn paddenstoelen: vruchten van organismen die zich anders niet laten zien. De organismen zelf zijn zwamvlokken (of mycelia) die in de grond, in hout, of waar dan ook verscholen zijn. Echt nagaan of het aantal zwamvlokken van een soort toeneemt, is voor paddenstoelen dus buitengewoon moeilijk, precies omdat we alleen de vruchtlichamen waarnemen. Wie in een bos een idee wil krijgen van het aantal eiken, begint ook geen eikeltjes te tellen.

Dankzij nieuwe, moleculaire technieken kan men tegenwoordig wel een beeld krijgen van de hoeveelheid zwamvlokken in de bodem. Die blijkt overigens veel hoger dan we durfden denken. Van een algemene soort als de Rodekoolzwam werd vastgesteld dat ze vooral kleine (en kortlevende) zwamvlokken produceert in zeer hoge dichtheden: tot 13.800 per hectare. Andere paddenstoelen, zoals ridderzwammen of boleten, vormen veel grotere zwamvlokken die bovendien erg lang kunnen leven.

Sabbat tijdens de droogte
De opvallend droge herfst van 2016 was voor paddenstoelen zelf niet meteen een ramp. Zwamvlokken sloegen door de droogte gewoon een jaartje over: zij maakten amper vruchtlichamen aan. Enkel dieren die afhankelijk zijn van paddenstoelen zijn dan de pineut. Daarbij denken we niet in de eerste plaats aan muizen, eekhoorns en slakken, die een gevarieerd dieet hebben, maar vooral aan insecten die gespecialiseerd zijn in zwammen, zoals paddenstoelmuggen.

Het staat vast dat de schaarste van vorig jaar dit jaar ruimschoots gecompenseerd wordt. Het uitzonderlijk warme herfstweer van de voorbije dagen zorgde ervoor dat heel wat paddenstoelen begonnen te verdrogen en er minder nieuwe exemplaren verschenen. Maar later deze week wordt er weer wisselvallig herfstweer voorspeld, die wellicht een nieuwe boost kan geven aan het paddenstoelenfeest. Doorgaans is de eerste grondvorst het eindsignaal voor het zwammenseizoen.

Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie
Foto: Wim Veraghtert