Meer cijfers over verkeersslachtoffers voor een betere, gerichtere aanpak van de knelpunten

Via de opeenvolgende projecten ‘Dieren onder de wielen’ (DODW) volgt Natuurpunt, in opdracht van het Departement Omgeving van de Vlaamse Overheid, al bijna 15 jaar op hoeveel wilde dieren in het verkeer sterven, en waar de grootste knelpunten liggen. Deze knelpunten worden ook effectief aangepakt door de Overheid. Nergens ter wereld is deze problematiek zo gedetailleerd in kaart gebracht als in Vlaanderen, met dank aan burgerwetenschappers. Dit voorjaar start DODW 4, we roepen daarom iedereen op om verkeersslachtoffers te blijven melden, zodat op termijn nieuwe maatregelen kunnen worden genomen om deze verder te verminderen.

Al sinds 2008 volgt Natuurpunt op waar in Vlaanderen wilde dieren sneuvelen in het verkeer, en welke soorten hierbij betrokken zijn. In 2021 werd het eindrapport van DODW3 gepubliceerd, dat handelt over de periode 2017-2020. In deze periode verzamelden 2.634 verschillende waarnemers in totaal 30.873 waarnemingen van verkeersslachtoffers in Vlaanderen, van in totaal 37.319 individuen van 399 verschillende soorten. De trieste top 3 van meest gemelde verkeersslachtoffers bestond uit egel (4.707 waarnemingen), gewone pad (2.953) en houtduif (1.988). Voor het eerst werden ook gegevens van aanrijdingen met grotere zoogdieren uit de politiedatabanken opgenomen. Een risico-analyse op basis hiervan maakte de knelpunten voor deze grote zoogdieren duidelijk. Tenslotte is in het rapport voor de top 20 van de meest gemelde soorten een jaarpatroon voor verkeersslachtoffers opgenomen.

Afbeelding

Op de figuur hierboven is te zien dat het meeste slachtoffers van steenmarters vallen in de maanden april en mei.

Knelpunten oplossen

Met de resultaten van al deze gegevens is het natuurlijk de bedoeling om op termijn de knelpunten voor wilde dieren in het verkeer op te lossen. De Vlaamse overheid werkt hieraan binnen het Vlaams Actieprogramma Ecologisch Ontsnippering (VAPEO) dat zich momenteel richt op ontsnipperingsmaatregelen aan bestaande gewest- en snelwegen. Zo werd het eerste wild-detectiesysteem in Vlaanderen geplaatst op basis van de kennis van verkeersslachtoffers (lees meer in dit rapport). 

Verschillende knelpunten, opgenomen in het rapport DODW 3, worden momenteel opgelost of staan op de planning voor uitvoering de eerstvolgende jaren. Zo is de aanleg van een brede fauna- en fietsverbinding aan de N771 in Dilsen-Stokkem recent afgewerkt. Toch ligt er nog heel wat werk op de plank, zeker voor lokale wegen die onder bevoegdheid van gemeenten vallen, getuige daarvan bijvoorbeeld de vele dassen die sterven op lokale wegen. 

Afbeelding

Ecovallei en fietsverbinding onder de N771 (Foto: Agentschap Natuur en Bos)

Inzichten uit 10 jaar monitoring

Naast het eindrapport van DODW 3, verscheen recent ook een uitgebreid wetenschappelijk artikel over de opeenvolgende DODW-projecten in het gerenommeerde tijdschrift Nature Conservation. Hierin gebeurde een analyse van alle gegevens geregistreerd in het kader van DODW, met de focus op zoogdieren en vogels. Deze gegevens werden grotendeels door burgerwetenschappers vastgelegd, zonder hun hulp zou het onmogelijk zijn om dergelijke dataset op te bouwen. Uit de analyses kwam naar voor dat het aantal verkeersslachtoffers de afgelopen jaren is afgenomen, terwijl de zoekinspanning wel toenam. Het is momenteel nog niet duidelijk of dit te wijten is aan ontsnipperingsmaatregelen, of doordat de populaties van deze soorten afnemen. Monitoring van verkeersslachtoffers kan ook inzicht geven in de voor- of achteruitgang van de gehele populatie. Voor bunzing gaan we er vanuit dat de significante afname in verkeersslachtoffers het rechtstreeks gevolg is van de achteruitgang van het totale aantal bunzingen. Voor soorten die in opmars zijn, zoals wild zwijn en bever neemt het aantal verkeersslachtoffers daarentegen toe.

Help je mee?

In 2022 start het vervolgproject, DODW 4. Een belangrijk deel van de opdracht blijft het bepalen van de belangrijkste versnipperingsknelpunten op de Vlaamse wegen. Waarnemingen van verkeersslachtoffers blijven dus zeker welkom, deze kan je invoeren via de websites www.waarnemingen.be of www.dierenonderdewielen.be en ook via de mobiele apps voor natuurwaarnemingen ObsMapp (Android) en iObs (Apple). Naast het doorgeven van losse waarnemingen is ook het afleggen van geregistreerde routes via de mobiele apps zeer waardevol, aangezien hieruit de zoekinspanning en afgelegde trajecten kunnen worden bepaald. Nu het voorjaar van start is gegaan, is de piek in verkeersslachtoffers van een aantal soorten te verwachten. Zo ontwaken egels uit hun winterslaap en leggen ze grote afstanden af op zoek naar een partner, waarbij ze vaak wegen moeten oversteken. Wie een verkeersslachtoffer wil vastleggen en daarvoor wil stoppen, moet uiteraard steeds de verkeersregels naleven. Stop je langs een drukkere weg, doe dan zeker een fluo veiligheidsjasje aan.

Tekst: Simon Feys, Kristijn Swinnen, Annelies Jacobs, Jorg Lambrechts (Natuurpunt Studie) en Katja Claus (Departement Omgeving, Vlaamse Overheid).