Meetellen draagt bij aan je mentaal welzijn

Citizen science of burgerwetenschap wordt steeds belangrijker. Ook in Vlaanderen maken we dankbaar gebruik van de vele honderdduizenden waarnemingen die vooral door ‘leken’ verzameld worden (met name via waarnemingen.be en bijhorende apps). Er bestaat heel wat wetenschappelijk onderzoek naar de waarde van die verzamelde data. Recent is er ook aandacht voor het effect van die burgerwetenschap op de mensen zelf: wat doet het natuurwaarnemen precies met de waarnemers? Uit brede bevragingen komen een aantal logische resultaten naar voren: mensen die deelnemen aan allerlei tel- of citizen science-projecten leren bij (hun kennis verhoogt), raken vertrouwd met een wetenschappelijke methodiek en gaan ook hun gedrag aanpassen. Zo gaan ze natuur sterker waarderen en groeit bij hen het draagvlak voor natuurbehoud. Deelname aan een telproject leidt er vaak toe dat mensen natuurvriendelijker gaan tuinieren en zich gaan inzetten voor lokale beschermingsprojecten.

Bij een speciaal opgezet experiment met 1295 deelnemers in Engeland, onder de hashtag #closetonature, kwamen onderzoekers tot soortgelijke bevindingen. Daarnaast waren deelnemers ook gelukkiger en zich meer bewust van een waardevolle levensstijl. Nieuw onderzoek gaat verder in op die laatste aspecten: hoe draagt het kijken naar vogels en vlinders bij aan het mentaal welzijn van mensen?

Net als bij ons is het tellen van vogels op de voederplek in Groot-Brittanië bijzonder populair. Uit een enquête bij 166 vogeltellers komt naar voren dat het observeren en tellen van tuinvogels bijdraagt tot een afname van angstgevoelens, meer mentaal welzijn en verbondenheid met de natuur. Die onderzoeksresultaten werden pas bevestigd door een ander onderzoek bij vlindertellers. In Groot-Brittannië wordt jaarlijks de Big Butterfly Count georganiseerd, een actie die lijkt op de vroegere Grote Vlindertelling van Natuurpunt. Daarbij werden in 2022 mensen uitgenodigd om driemaal een enquête in te vullen: voor de start van de Big Butterfly Count, vlak erna en nog eens 6-7 weken later. Opnieuw bleek uit die bevraging dat mensen door zo’n deelname meer oog hebben voor natuur en minder last van angstgevoelens. Dat effect bleek ook weken na de telling door te werken. De bevraging leverde tal van soms emotionele reacties op, bijvoorbeeld van mensen in moeilijke periodes die troost vonden in het observeren van vlinders. Daarnaast maken heel wat deelnemers zich ook zorgen om de achteruitgang van vlinders (en biodiversiteit in het algemeen). Vlindertellingen motiveren ook veel mensen om iets te doen voor natuurbehoud, door bijv. vlindervriendelijk te gaan tuinieren.

De Insectenzomer van Natuurpunt die vorig jaar zijn eerste editie inging, legt de focus op het zoeken en leren kennen van insecten. Het is geen echte telling, deelnemers vangen de hele zomer lang insecten met hun smartphone, zodat nieuwe verspreidingsinformatie verzameld wordt. Het is ook een belangrijk doel van de campagne dat mensen met andere ogen naar insecten (leren) kijken. Zo kan je op een heel eenvoudige manier, met een gsm en een app, prachtige beestjes in je eigen omgeving leren kennen, waarvan je het bestaan niet vermoedde. En dat draagt misschien weer bij tot een iets groter draagvlak voor natuurbehoud, hoognodig in tijden waarin bestuivers het moeilijk hebben.

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)