Mysterieus wiertje in het veen

Actidesmium hookeri is om meerdere redenen ‘mysterieus’. Over de fylogenese en de taxonomische plaats van de soort is nog veel onduidelijkheid. Ze behoort tot een familie met maar één enkele soort. Er is een tweede Actidesmium-soort beschreven, maar het is niet zeker of het echt wel een andere soort betreft.

Omdat er maar weinig vindplaatsen zijn, is er nog weinig met zekerheid geweten over ecologische voorkeuren. Toch wijst een en ander erop dat het een soort is van matig voedselarme en (licht) zure milieus. Het gaat meestal om kleinere, in de zomer soms zelfs uitdrogende watertjes. Dat geldt ook voor de vindplaatsen in de Zegge. De meeste komen uit een ondiepe poel met veel geveerd sikkelmos, loos blaasjeskruid, holpijp, moerashertshooi, waterlepeltje, schildereprijs, ijl riet en als grote bijzonderheid ondergedoken moerasscherm. De poel ligt in een veenmosrijke kleine zeggenvegetatie met naast zwarte zegge en blauwe knoop onder meer moerasviooltje. Ook elders in Kruisenbroek, zijn er enkele waarnemingen. Steeds in de zone waar gebufferd grondwater opwelt en zich in min of meerdere mate mengt met regenwater.
 

Verscheidene auteurs wijzen op de aanwezigheid van veel sieralgen (Desmidiaceeën) in de watertjes met Actidesmium. Van sieralgen is bekend dat ze eveneens een voorkeur hebben voor lichtzuur en matig voedselrijk water. In de poel in kwestie zijn de afgelopen jaren meer dan 50 soorten sieralgen gevonden. Daarbij enkele (zeer) zeldzame en in het buitenland als rode lijst gemarkeerde soorten als malthezerkruis Micrasterias crux-melitensis, Desmidium aptogonum, Staurastrum cristatum, Cosmarium pseudoprotuberans en Closterium attenuatum.
Veenonderzoek zit momenteel in de lift. Daardoor is deze interessante soort nu boven water gekomen. Het microscopisch waterleven verdient hoe dan ook meer aandacht. Misschien kunnen Actidesmium en sommige van de sieralgen beschouwd worden als veensoorten, die mee waardebepalend zijn voor de kwetsbare en bedreigde veengebieden.

Met dank aan Dora De Cremer (KAGM), Willem-jan Emsens (KMDA), Harrie Hendrickx (KAGM) en René Van Wezel (RWS, Nl).

Jos Gysels & Leo Vaes (werkgroep Micrasterias).