Na doorlichting partijprogramma’s: drie binnenkoppers voor een waterrijk regeerakkoord

Het belang van voldoende en proper water valt niet langer te onderschatten. We hebben met lijf en leden mogen ondervinden hoe kwetsbaar Vlaanderen wel niet is voor een teveel én een tekort ervan.  Zo waren de afgelopen zomers van 2022, 2020, 2019, (maar ook eerder in 2018 en 2017) erg droog en heet. In 2021 betreurden we als gevolg van extreme regenval 39 Belgische slachtoffers. Twee jaar nadien was het opnieuw prijs, met zowel zware overstromingen in De Westhoek als in de Denderstreek. En deze week nog de wateroverlast in Voeren. Ook voor onze waterkwaliteit zijn de opgaven torenhoog. Het besef dat het anders moet lijkt groot.

Water als verkiezingsthema

In de aanloop naar 9 juni spitten we daarom de verkiezingsprogramma’s uit voor water. Het goede nieuws: de meeste partijen durven niet meer te twijfelen aan de noodzaak aan een fiks waterhoofdstuk in het regeerakkoord. Thema’s als betaalbaar en proper water, nood aan innovatie, waterbeleving, natuurgebaseerde oplossingen en het verminderen van onze kwetsbaarheid komen vaak terug.  Opvallend genoeg blijft het nog te vaak bij vage intenties en algemene principes. Op enkele uitzonderingen na, pakken de meeste partijen nog niet uit met concrete en becijferde doelstellingen. Nochtans hebben we nu echt wel nood aan science based-taakstellingen en doorgerekend plannen. Hoe en via welke nieuwe structuren willen we ons waterbeleid afslanken? Hoeveel ha extra overstroombare natuur moet erbij komen (één partij gaat hier wel op in)? Hoe zorgen we ervoor dat bedrijven geen vervuilende stoffen meer lozen in onze blauwe aders en we onze Europese waterdoelen in 2027 halen? Dat zijn de vragen waar Vlaanderen nu dringend een politiek antwoord op verwacht. Het regeerakkoord zal hier veel grondiger op moeten ingaan.

We geven vanuit de natuurbeweging graag drie algemene oplossingsrichtingen mee waar de nieuwe politieke ploeg onmiddellijk mee aan de slag kan. Hoe kunnen we waterbeleid zo veel mogelijk in lijn brengen met voordelen voor heel onze maatschappij?

1) Maak water sturend

We moeten opnieuw rekening houden met de weg van het water. Daarom moet, net zoals in Nederland is beslist, water een sturend principe worden in de ruimtelijke planning en landgebruik. Veel antwoorden om onze kwetsbaarheid te verminderen, zijn immers te vinden in een andere manier van landgebruik en ruimtelijke inrichting, waarin het water- en bodemsysteem de regie bepaalt in de inrichting van Vlaanderen. Deze opdracht is niet min en vraagt om een echte cultuurverandering. Maar wel eentje die ons in staat zal stellen om onze bodem- en watervoorraden duurzaam te beschermen én voorbereid te zijn op de effecten van klimaatverandering. ‘De juiste functie op de juiste plek’ en ‘niet alles kan zomaar overal’ zullen hierbij het leidmotief moeten zijn. Enkel het maken van duidelijke keuzes kan een uitweg bieden uit de impasse. De regering zal daarbij meer moeten durven investeren in afbouw- en uitdoofbeleid om conflicten over landgebruik weg te werken, zoals tussen overstromingsgebieden enerzijds en landbouw en niet-stedelijke of geïsoleerde bebouwing anderzijds. 

2) Vereenvoudig 

Vlaanderen telt - als we goed tellen -  115 waterbeheerders, 7 drinkwatermaatschappijen en twee ministers verantwoordelijk voor verschillende types van waterlopen.  Dit leidt tot een inefficiënte aanpak om de uitdagingen rond o.a. droogte en overstromingen het hoofd te bieden. In het vorige regeerakkoord voorzag de Vlaamse Regering een ‘rationalisatie’ naar model van waterschappen. Parallel werkte ook het expertenpanel Weerbaar Waterland aan voorstellen voor meer efficiëntie. De nieuwe politieke ploeg heeft dus verschillende handvatten om het verschil te maken.  Op welke manier ons waterbeleid ook zal vereenvoudigd worden, de nieuwe waterbeheerders dienen volgens ons steeds met een klimaat- en ecosysteemgebaseerde blik de uitdagingen aan te gaan. Weg van het ad hoc waterbeleid binnen één zuil, op naar een waterbeleid in functie van maatschappelijke doelen.  

3) Maak van Vlaanderen een exporteur in wateroplossingen

We zijn in Vlaanderen immers veel expertise aan het opbouwen als het gaat over ‘werken met water’. Denk aan bedrijven gespecialiseerd in waterzuiveringstechnieken die wereldwijd projecten aan het uitrollen zijn. Maar ook een beleidstool als de gewestelijke hemelwaterverordening, de verplichting om bij renovatie en nieuwbouwwerken hemelwater op te vangen, is ondertussen iets waar de ‘watergeletterde’ Nederlanders jaloers op zijn. Het meest tot de verbeelding sprekend voorbeeld van onze Vlaamse water-knowhow is echter het Sigmaplan. Heel de wereld is ondertussen naar onze regio getrokken om van ons te leren hoe wij onze Scheldedelta weerbaar maken tegen zeespiegelstijging en overstromingen via natuurgebaseerde oplossingen. 

Hoog tijd dus om onze opgebouwde Vlaamse waterkennis en ervaring te gaan verzilveren. We roepen onze regering op om van Vlaanderen een wereldspeler te maken inzake waterzuivering, natuurgebaseerde oplossingen en klimaatadaptatie. Net zoals we daar reeds in geslaagd zijn voor windenergie op zee. Door trots te zijn op onze kennis over water, over de mensen die er dagdagelijks mee bezig zijn, en dit ook te enten op het regeerakkoord kan zorgen voor een shift in ons denken waarbij we een momentum creeëren voor bruisende beken en een klimaatrobuuste regio. Vlaanderen als kennishub van water en nature based solutions biedt daarnaast grote voordelen voor onze economie en reputatie. 

Bondgenoot

We mogen water niet langer als tegenstander, maar als bondgenoot zien. Een klimaat- en waterrobuust Vlaanderen is mogelijk. Maar dan moeten we wel enkele zaken met durf en zonder taboes aanpakken. Heel het systeem moet zichzelf in vraag durven stellen: ruimtelijke ordening, infrastructuur, landgebruik en het waterbeleid. Water moet opnieuw een centraal aandachtspunt zijn in alle beleidsprocessen en planvorming. Het is daarbij van essentieel belang dat de natuur, water en de bodem hun regulerende functies terugkrijgen. Alleen zo  zorgen we ervoor dat we een stevige buffer inbouwen die heel wat menselijk en financieel leed tegengaat.

Meer info: [email protected]