Natuurbeheerplan Zuunvallei: waarover gaat het (niet)?

Natuurbeheer in de Zuunvallei: een mooi verhaal voor iedereen
Op 15 mei eindigt de publieke consultatie van het Natuurbeheerplan Zuunvallei. Bij de start op 15 april hadden we geen enkel vermoeden welke commotie veroorzaakt ging worden.

Natuurpunt Leeuwse Natuurvrienden werkt in Sint-Pieters-Leeuw immers al 35 jaar aan de uitbouw van meer natuur in de Zuunvallei en wij (en alle Leeuwenaren) mogen hier trots op zijn.  De natuurbescherming startte in de jaren ’80 aan de Oude Zuun met acties om de laatste natuurlijke overstromingsgebieden in Zuun te behouden omwille van de zeldzame natte natuur maar ook om watersnood stroomafwaarts te voorkomen. Later volgde onze inzet voor het hermeanderen van de Zuunbeek en het gebruik van het Volsembroek als nieuw overstromingsgebied, dat begin dit jaar nog zijn nut bewees. Dit geeft onze slogan ‘natuur voor iedereen’ in de Zuunvallei nog een ruimere dimensie, zeker in de klimaatcrisis.      

Het natuurgebied Oude Zuun was in de jaren ’80 geen geliefde wandel- en joggingplek tussen bloemrijke graslanden, maar een desolate plek met verlaten natte weiden, een gemeentelijk depot voor afbraakmaterialen en 350 meter afgesloten oude Zuunarm (vol stinkend rioolwater). En het Volsembroek? In 1997 kochten we stroomopwaarts van het wachtbekken van Volsem 3 hectaren braakliggende en sterk verwilderde verzopen valleigrond met manshoge distels.

Goed en volgehouden natuurbeheer heeft gezorgd voor veel bio-diversiteit en vooral ook voor mooie plekjes die toegankelijk zijn gemaakt zonder de kwetsbare natuur te storen. En dit natuurbeheer doen we niet alleen met onze vrijwilligers maar ook met de hulp van de gemeente, meerdere scholen en ook diverse landbouwers die komen hooien en hun koeien laten grazen.         

Waar het natuurbeheerplan Zuunvallei echt over gaat
Het nieuwe natuurbeheerplan Zuunvallei gaat over deze 18,4 ha natuurgebied die in bezit of in beheer zijn van Natuurpunt. Het natuurgebied Zuunvallei was sinds 1996 reeds erkend natuurreservaat onder het oude decreet (nu ‘type 4’ genoemd). Deze erkenning verliep na 27 jaar in 2023. Het nieuwe natuurbeheerplan Zuunvallei beschrijft voor deze 18,4 ha in detail de huidige natuurwaarde, de natuurdoelen en de beheermaatregelen. Dit wordt per perceel en zelfs per type object (haag, knotwilg, poel,…) in detail vastgelegd.

Daarnaast vraagt de overheid (ANB:  Agentschap voor Natuur en Bos) een visie over een groter gebied waarbinnen gekeken mag worden om de natuurdoelen te halen. Dit heeft geen enkele juridische waarde, maar schetst het toekomstig kader waarbinnen gewerkt kan worden (vandaar de naam ‘globaal kader’). Hiervoor werd de vroegere perimeter van de oude afgelopen erkenning ook grotendeels hernomen. Voor de Zuunvallei bedraagt dit zo’n 245 ha. Voor dit 'globaal kader' gelden de maatregelen van het natuurbeheerplan niet, omdat dit enkel gerealiseerd kan worden na aankoop, beheeroverdracht of vrijwillige toetreding van de beheerder van het perceel tot het natuurbeheerplan.

Wat er over het natuurbeheerplan (Zuunvallei) beweerd wordt...
Kort na de start van de publieke consultatie verscheen er een nieuwsbericht op de website van een landbouworganisatie met een oproep tot grote waakzaamheid. Er is natuurlijk niets mis om leden te informeren over actuele dossiers. Maar het ‘globaal kader’ wordt verkeerdelijk voorgesteld als de vastliggende grenzen van één groot type-4 natuurreservaat wat heel wat beperkingen met zich mee kan brengen, de grondprijzen zou kunnen opdrijven,… .

Niet alleen voor de Zuunvallei verscheen er dergelijk nieuwsbericht. Sinds kort gebeurt dit bij meerdere publieke consultaties van natuurbeheerplannen in Vlaanderen. Het ‘globaal kader’ vormt daarbij telkens de inzet. Gezien de natuurbeheermaatregelen uitdrukkelijk enkel gelden in de percelen van het natuurreservaat en niet voor de rest van het ‘globaal kader’, zorgt dat voor onnodig veel verwarring en onrust. De bevoegde overheid (het Agentschap van Natuur & Bos) heeft zelf gepoogd om de ontstane “feiten en fabels” over natuurbeheerplannen uit de wereld te helpen.

Maar in een klimaat van maandenlange polarisatie tussen landbouw en natuur blijkt dat eerder olie op vuur. Die hete lucht is dan ook het lokale natuurgebied Zuunvallei binnengewaaid. Tijdens 2 info-avonden en in pamfletten wordt vooreerst een klimaat van wantrouwen gecreëerd en daarna de ongerustheid enorm aangewakkerd door beweringen en voorbeelden die uit de context gerukt zijn.

Feiten
Bijna dagelijks werden we nadien verrast door het lezen van nieuwe onheilsberichten tengevolge van het natuurbeheerplan Zuunvallei. Tot onze verbazing… omdat er in de realiteit niets verandert: de erkenning van de Zuunvallei als natuurreservaat (nu ‘type 4’) is al tientallen jaren oud en zo ook de perimeter (nu het ‘globaal kader’). Reeds evenveel jaren gelden op deze erkende percelen strenge voorwaarden en kan Natuurpunt subsidie krijgen als er een opportuniteit is om natuurdoelen te beschermen binnen de perimeter. 

We betreuren sterk de de aanzwellende desinformatie en de onterechte ongerustheid die hierdoor gecreëerd werd. We hebben een ‘faq’ (veelgestelde vragen) gemaakt op onze website, waar we trachten om ook voor de Zuunvallei de feiten te benoemen . 

En... een belangrijke juiste bron van informatie blijft het natuurbeheerplan zelf. Daarin staat veel geschreven over de 18,4 hectare "type4"-natuurgebied, maar geen woord over bebossing van landbouwgronden en zeker niets over onteigeningen, afbreken van tuinhuisjes, verbieden van toegang,… .  

Natuur voor iedereen
We geloven sterk in een echt overlegmodel. Niet op de sociale media, niet op eenzijdige info-momenten, maar wel als gesprekspartner rond de tafel. We werden door het gemeentebestuur van Sint-Pieters-Leeuw ontvangen en zaten ook samen met de lokale landbouwers. Intussen heeft het gemeentebestuur haar advies reeds geformuleerd. In de loop van de volgende weken is er nieuw overleg tussen ons en de lokale landbouwers vastgelegd door het gemeentebestuur.

Niemand hoeft te kiezen tussen landbouw of natuur. Iedereen heeft ze allebei nodig en we zijn partners in hetzelfde landschap. De Zuunvallei is een prachtig voorbeeld van een waardevol natuurgebied dat behouden en ontwikkeld werd door een jarenlange inzet van vele vrijwilligers, in constructieve samenwerking met de gemeente en andere overheden, met scholen en ook met vele landbouwers. Het hernieuwde natuurbeheerplan Zuunvallei heeft enkel de bedoeling om de volgende 24 jaar samen verder te kunnen werken aan veel ‘natuur voor iedereen’. Laat ons dat vooral doen! Dat is alvast onze absolute intentie.