Natuurtop COP15: een 'nu of nooit kans’ voor de natuur

Bijna 20.000 afgevaardigden uit de hele wereld komen vandaag 6 december aan in Canada voor de COP15, de lang uitgestelde en langverwachte VN-top over biodiversiteit. De natuur gaat achteruit in een tempo dat ongekend is in de menselijke geschiedenis, met verwoestende gevolgen voor mens en dier.  Met deze internationale top is er meer dan ooit politiek momentum om de biodiversiteitscrisis daadkrachtig te lijf te gaan. Natuurpunt hoopt op een trendbreuk met het eerdere ‘gerommel in de marge’. We verwachten een grondige herziening van al het beleid dat impact heeft op onze natuur met voldoende handvaten om uitvoering te garanderen.

Op de agenda in Montreal: 30% natuur beschermen op land en zee, daarvoor 700 miljard dollar per jaar voorzien en een “Parijs-akkoord” voor biodiversiteit. Veel experts noemen COP15 de laatste kans om de achteruitgang van de natuur te keren. Tijdens de cruciale  ‘Natuurtop’ zullen de landen immers trachten overeenstemming te bereiken over een belangrijke nieuwe reeks regels om het verlies aan natuur tegen te gaan. Deze doelstellingen worden dan vertaald naar een raamwerk voor een wereldwijde aanpak, het zogenaamde Global Biodiversity Framework (GBF). In de volksmond ook wel het "Akkoord van Parijs voor de natuur" genoemd.

Het finaal afgeklopte GBF-document moet een strategie vormen met meetbare doelstellingen, zo ontworpen dat ze ecosystemen effectief kunnen redden van de ondergang. Eén van de meest cruciale doelstellingen is het idee om tegen 2030 ten minste 30 procent van het land en zee te beschermen en te vrijwaren van verdere achteruitgang. Het is een idee van de High Ambition Coalition waar meer dan honderd landen, waaronder België, zich bij hebben aangesloten. Deze doelstelling is trouwens geen groene wensdenken, maar is gebaseerd op wetenschappelijke basis. En uiteraard staan ook de budgettaire inspanningen van natuurmaatregelen op deze top centraal. 

Waarom deze ‘wereldbijeenkomst’ ons moet raken

De timing is nooit zo urgent geweest. Intensief landgebruik en andere vormen van menselijke druk hebben steeds meer ernstige gevolgen voor onze natuur en ons klimaat. Bijna driekwart van de terrestrische ecosystemen (ca. 10 miljard ha) is aanzienlijk veranderd door een of andere vorm van economische activiteit en kan worden beschouwd als aangetast ten opzichte van zijn natuurlijke staat. Uit het meest recente verslag over de toestand van de natuur in de EU blijkt dat slechts 14% van de habitats een goede staat van instandhouding heeft. Volgens de Europese Rode Lijst van 2021 is 1 op de 5 vogelsoorten (bijna) met uitsterven bedreigd, en is 1 op de 3 soorten de afgelopen decennia achteruit gegaan.

Afbeelding

Externe milieudrukken zoals stikstofdepositie en verdroging zorgen ervoor dat kwetsbare natuur zoals natte heide en vennen niet 'in goede staat van instandhouding' zijn (foto: Jos Jansen).

Bovendien maakt het laatste IPCC-rapport duidelijk dat krachtigere klimaatmaatregelen dringend nodig zijn om stijgende risico's zoals hittegolven, droogte en overstromingen aan te pakken. De wetenschap vertelt ons dat grootschalig natuurherstel een deel van de oplossing is, door de vele bijkomende voordelen die het biedt. In de effectbeoordeling van de Europese Commissie voor haar wetsvoorstel inzake natuurherstel wordt geconcludeerd dat investeringen in natuurherstel 8 tot 38 euro aan economische waarde toevoegen voor elke euro die wordt uitgegeven.

Paradigmashift nodig

We kunnen het ons niet meer veroorloven om zo’n ‘wereldbijeenkomst’ alleen maar te gebruiken als een nieuwe kans om reeds bestaande maar vrijblijvende ambities te vernieuwen. We moeten leren uit mislukkingen in het verleden, waar vrijwillige doelstellingen met beperkte middelen tot dusver niet tot de nodige veranderingen hebben geleid. We moeten het klimaat- en het natuurbeleid dichter bij elkaar brengen en de financiële mechanismen ervan integreren. Er is niets minder dan een paradigmashift nodig. Ons lot is immers verbonden met de natuur en de talloze soorten die met uitsterven bedreigd worden. Daarom verwachten we onder meer:

1. Duidelijke toezeggingen over de 30% afbakening. Ten minste 30% van het mondiale landoppervlak en ten minste 30% van de oceanen dienen effectief in stand gehouden te worden of hersteld. Dit moet op deze top als onderlat bevestigd worden.  

2. Toezeggingen van wereldleiders, regeringen en andere spelers zoals het bedrijfsleven om (1) financiële middelen vrij te maken die nodig zijn om natuurherstel en andere klimaatmaatregelen op COP15 op te schalen; en (2) perverse resultaten en prikkels vanuit het beleid met grote risico's voor natuur, klimaat en samenleving een halt toe te roepen en af te schaffen en hierover rekenschap af te leggen.

3. In juni 2022 heeft de Europese Commissie een voorstel gepubliceerd voor juridisch bindende EU-doelstellingen voor natuurherstel. We vragen tijdens deze COP een duidelijk engagement van de EU-partijen voor een ambitieuze, tijdige en afdwingbare natuurherstelwet. Dit ondersteund door specifieke financiële middelen op het niveau van de EU en de lidstaten.

4. Het betrekken van het publiek bij de besluitvorming zodat niet enkel lobbygroepen beslissen welke maatregelen er genomen worden.

180 graden

Europa, België en Vlaanderen kunnen en moeten een voortrekkersrol opnemen in Montreal. Er rest ons een krap tijdskader van 10 jaar om duurzame veranderingen teweeg te brengen voor de broodnodige, maar tanende biodiversiteit. Daarom eisen we nu van onze mondiale, Europese en Belgische politici dringende en krachtige beslissingen en massale publieke investeringen voor natuurbescherming en -herstel. Dit kan niet zonder de integratie ervan in alle geledingen van de samenleving. Geen gerommel in de marge meer, maar een grondige herziening van al het beleid dat enigszins impact heeft op onze biodiversiteit. Dit betekent dat we als samenleving een bocht van 180 graden moeten maken en de huidige relatie tussen mens en natuur totaal moeten herzien. Dit is geen geringe opgave, maar het is de enige juiste keuze.

Tekst: Robin Verachtert (Natuurpunt Beleid)