Neonicotinoïden zijn schadelijker voor vogels dan gedacht

Neonics worden vooral als coating rond zaden aangebracht. Ze werken in op het zenuwstelsel van insecten en werden aanvankelijk verondersteld weinig of geen impact te hebben op andere ‘non target’ soorten (zoals vogels of amfibieën). Al tien jaar geleden bleek dat niet alleen zaadetende vogels rechtstreekse gevolgen ondervonden, maar bijv. ook insecteneters zoals boerenzwaluw en spreeuw. Bij Zwitserse kerkuilen werden in 57% van de veren van volwassen uilen sporen van neonics aangetroffen; bij de kuikens bedroeg dat percentage zelfs 69%. Ook in het bloed van Spaanse oehoe’s en Finse wespendieven worden neonics vastgesteld. Het is duidelijk dat deze superpesticiden zich gemakkelijk verspreiden doorheen de voedselketen.

De pas gepubliceerde meta-analyse van de Universiteit Wageningen legt een hele hoop studies samen. Daaruit blijkt des te meer dat de gevolgen verder gaan dan gedacht. Zo werd in Noord-Amerika vastgesteld dat neonicotinoïden het trekgedrag van de witkruingors beïnvloeden: de pesticiden veroorzaken oriëntatieproblemen. De onderzoekers uit Wageningen wijzen erop dat neonics inwerken op alle fronten: van hormoonpeilen tot de dikte van eischalen of de hoeveelheid zaadproductie bij mannelijke vogels: elk onderzoek stelt negatieve effecten vast.
 

Gelukkig heeft de Europese Unie het gebruik van neonicotinoïden aan banden gelegd en grotendeels verboden. Helaas blijven er achterpoortjes; zo was in de Belgische teelt van suikerbieten het product acetamiprid ook dit jaar nog toegelaten. Bovendien blijkt dat ook bepaalde anti-vlooienmiddelen voor huisdieren nog wel de schadelijke stoffen bevatten. Uit onderzoek weten we dat neonicotinoïden maar traag afbreken in het milieu. Ondanks de ban van bepaalde producten (in 2013 en 2018) bleek uit recent Frans onderzoek dat neonics nog aanwezig waren in het bloed van vijf (van de zes) onderzochte vogelsoorten: daaronder zaadetende soorten uit het agrarisch landschap zoals patrijs, maar evenzeer de insectenetende nachtegaal en de grauwe kiekendief, een roofvogel. Enkel de merel ontsprong de dans. Het ziet er dus niet naar uit dat ons leefmilieu op korte tijd neonic-vrij zal zijn.
Intussen wordt duidelijk dat deze stoffen grootschalige effecten hebben. De WUR-onderzoekers besluiten dat de sterke afnames van vogels deels verklaard kunnen worden door deze pesticiden. In Noord-Amerika kwamen dit jaar neonicotinoïden naar voren als de belangrijkste oorzaak van de dramatische achteruitgang van dagvlinders, meer dan klimaatverandering en veranderingen in landgebruik.

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie)