“Niet in onze naam”: Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu en VRP verlaten de tafel na rampzalig advies Gemengde Commissie Vergunningen

Uit de cijfers blijkt dat minder dan 1 procent van alle dossiers leidt tot een beroep voor de rechter. Het gaat daarbij niet alleen om bezorgde burgers die naar de rechter stappen, maar ook aanvragers die zich niet neerleggen bij een weigering of de opgelegde voorwaarden. In 60 procent van de gevallen krijgt de klager gelijk van de rechter. Het feit dat meer dan de helft van de uitspraken wordt omgekeerd, toont aan dat het hoofdprobleem niet zit bij mensen die onterecht zouden procederen, maar bij de onwettigheid van zoveel beslissingen. 

“Het debat over vergunningen wordt maar al te gemakzuchtig geridiculiseerd. Burgers zouden belust zijn op geld. Een vleermuis of boom staat een perfect project in de weg. In realiteit zijn zowel projectontwikkelaars als overheden vaak gewoon nalatig of slordig. Het debat verdient beter”, zegt Erik Grietens van Bond Beter Leefmilieu. 

Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu en VRP hebben wel begrip voor de verzuchtingen rond vergunningen. Als iets mag volgens de regels, dan moet de vergunning er snel komen. En als iets écht niet mag, moet dat ook snel en met een goede uitleg worden geweigerd. Dat is geen van beide vandaag het geval. Maar het advies van de Gemengde Commissie Vergunningen remedieert niet, maar maakt het probleem alleen maar nog groter.  

Concreet maken we ons grote zorgen over volgende drie punten: 

1. Vrije baan voor aanvragers en nog minder bescherming van leefomgeving

Het GCV-advies, met 45 voorstellen en 140 aanbevelingen, leest als een 'wenslijst van vergunningaanvragers'. Het document stelt voor om bestaande controlemechanismen (checks & balances) voor de bewaking van onze leefomgevingskwaliteit (gezondheid, milieu en natuur) sterk af te zwakken. Bovendien spreekt het van een stuitende miskenning van de expertise van omgevingsambtenaren en adviesinstanties. Ze krijgen met de verplichting om in te gaan op elk voorstel van vooroverleg een heel pak extra werk op hun bord. Hun advies mag in bepaalde gevallen zonder motivering naast zich neergelegd worden. En langs de andere kant moeten we een blind vertrouwen hebben in de MER-adviezen van de studiebureaus, ook wanneer die betaald worden door de vergunningaanvrager. 

2. Inspraak burgers en organisaties wordt beknot

Natuurpunt, BBL en VRP stellen dat het advies inspraakmogelijkheden van burgers en verenigingen onaanvaardbaar inperkt en hun toegang tot de rechter op alle mogelijke manieren beknot. De organisaties vinden het onthutsend dat het advies zelfs het bestaansrecht van milieu- en natuurorganisaties aanvalt door "strategische procedures" tegen te willen gaan. “Wie de Vlaamse overheid wijst op de eigen regels, wordt weggezet als spelbederver van ondernemend Vlaanderen”, zegt Frederik Mollen van Natuurpunt.

In tegenstelling tot wat de GCV suggereert, zijn zulke “strategische procedures” er niet op gericht om de politiek te beïnvloeden, maar wel om te zorgen dat die zich aan haar eigen afspraken houdt, en om zo voor rechtszekerheid te zorgen. Dat is de essentie van de rechtsstaat: de rechterlijke macht controleert alleen maar of de vergunningverlener de eigen regels en decreten volgt. Niets meer, maar ook niets minder.  

3. Leefmilieu, natuur en open ruimte zijn vogelvrij verklaard

“De GCV negeert de essentie van het vergunningenbeleid: een vergunning is een manier om een particulier initiatief in lijn te brengen met het algemeen belang”, zegt Robin De Ridder van VRP. “Een consequent vergunningenbeleid, met mogelijkheid tot tegenspraak, is de enige manier om te zorgen dat regelgeving effect heeft.” En dat is vandaag, meer dan ooit, nodig om de ecologische grenzen en de kwaliteit van onze leefomgeving te beschermen. Omwille van decennia aan laks ruimtelijk beleid is er nog weinig ruimte in het dichtbevolkte Vlaanderen, dus moeten we daar extra omzichtig mee omspringen. In plaats daarvan stelt de GCV voor om via verdere afwijkingsregels de controle over de omgeving nog meer los te laten, wat kan leiden tot politieke willekeur, rechtsonzekerheid en wanorde. Terwijl de commissie in naam juist tot doel had om het omgekeerde te bereiken. Deze license to kill voor de open ruimte is onaanvaardbaar. 

Samenvattend zien Natuurpunt, BBL en VRP een diepgeworteld wantrouwen tegenover burgers, verenigingen en zelfs omgevingsprofessionals binnen de administraties. We kunnen niet anders dan vaststellen dat de GCV zowel de natuur als de ruimtelijke ordening ziet als een probleem, niet als de oplossing. Door de natuur (en open ruimte) in een goede toestand te brengen, kan ze beter tegen een stootje, en wordt het weer gemakkelijker om economische projecten te vergunnen. In plaats van een win-win voor alle partijen te creëren, wordt de onderliggende problematiek niet aangepakt, erger zelfs: men laat de teugels los en staat zo toe dat de toestand verder verslechtert. 

Om bovenstaande redenen distantiëren Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu en VRP zich formeel van het advies van de Gemengde Commissie Vergunningen en stellen we vast dat het geen zin heeft verder deel te nemen aan de klankbordgroep. Het uitwerken van deze aanbevelingen zal niet in onze naam gebeuren. Wij roepen minister Jo Brouns (CD&V) op om op zoek te gaan naar werkbare oplossingen waar zowel omgevingskwaliteit als vergunningaanvragers wel bij varen.