Nieuwe paddenstoel voor Vlaanderen in Lembeekse bossen

Ook in de winter zijn er speciale paddenstoelen te vinden, zo ondervonden Wietse Jongsma en Ruud Lie. Op 6 januari 2021 fotografeerden zij een zwam uit het geslacht Xylaria (houtknotszwam, geweizwam) die ze bij thuiskomst niet als de bij ons bekende geweizwam of houtknotszwam konden klasseren.

De Nederlandse leden van de Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland, die toen nog de grens over mochten, gingen op zoek naar literatuur en vonden een sterke gelijkenis met Xylaria cinerea, een soort die beschreven is uit Spanje en Zuid-Frankrijk in 2011 en ook bekend is uit Groot-Brittannië en van een éénmalige vondst in Nederland.

Aangezien de Nederlanders omwille van de coronamaatregelen niet meer terug naar de vindplaats konden, gingen de Vlaamse collega’s na de winterprik op zoek. De harde textuur van Xylaria’s zorgt ervoor dat deze paddenstoelen zeer lang in goede conditie blijven, waardoor er nog mooi materiaal kon ingezameld worden voor nader onderzoek. Bij veel paddenstoelen is het nodig om de microscopische kenmerken te bekijken, om tot een zekere determinatie te komen. De specialist op gebied van ascomyceten (zakjeszwammen), Bernard Declercq, deed nog een laatste controle om de nieuwe soort voor Vlaanderen te bevestigen. Microscopisch wijkt Xylaria cinerea af van de andere Xylaria-soorten, die in Vlaanderen al waargenomen werden, door zijn sporenafmetingen.

Kenmerken

Xylaria cinerea is een knotsvormige paddenstoel van 1 tot 2 cm groot, die als opruimer of saprofyt groeit op afgestorven hout, voornamelijk van eik en hazelaar. De wetenschappelijke naam duidt op een belangrijk veldkenmerk: cinerea betekent asgrauw en is de kleur van de vruchtlichamen. Als je de paddenstoel echter in close-up bekijkt, zie je duidelijk een witte achtergrond met zwarte langwerpige vlekken. Dit is een belangrijk kenmerk om de soort te onderscheiden van de knots- en geweizwammen die reeds bekend zijn uit Vlaanderen, die allemaal zwarte vruchtlichamen hebben als ze volgroeid zijn. In jonge toestand zijn de soorten uit de Xylaria-groep bedekt met een wit poeder dat bestaat uit aseksuele sporen. 

Voorlopig heeft Xylaria cinerea nog geen Nederlandse naam, het is aan de ontdekkers om een naam voor te stellen die dan beoordeeld wordt door de CNN (Commissie Nederlandse Namen van paddenstoelen).

In de pers werd een oproep geplaatst om een Nederlandse naam te bedenken, terwijl dat niet echt de bedoeling was... want er zijn wel een aantal spelregels. De soort zit in het genus Xylaria, wat betekent dat het een knotszwam/geweizwam is en dat moet in de naam zitten.

De ontdekkers van de soort moeten een naam bedenken op basis van morfologische/ecologische kenmerken.... en dat is uiteraard info die mensen die niet bekend zijn met de vondst van deze soort niet hebben. Toch zijn we blij dat er al veel enthousiaste reacties binnen kwamen. Zo weten we dat er veel interesse is voor paddenstoelen, ook in de winter.

Tekst en foto: Chris Bruggeman (Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland)